Sylwetki żołnierzy II Inspektoratu Zamojskiego AK

Płk Marian Pilarski "Grom", "Jar", żołnierz zawodowy 83. pspl. Awanse: plutonowy (30 X 1920 r.), sierżant (20 IV 1922 r.), starszy sierżant (1 V 1928 r.), chorąży (1 VI 1935 r.). Żołnierz ZWZ-AK. Od 1943 r. dowódca placówki 20. i 21. AK w obwodzie Tomaszów Lubelski. Żołnierz WiN Obwodu Zamość: sekretarz i oficer wywiadu (od 11 IX 1945 r. do maja 1946 r.); dowódca obwodu (od maja 1946 r. do marca 1947 r.); inspektor i dowódca II Inspektoratu Zamojskiego AK, 12 IV 1950 r. zatrzymany przez WUBP Lublin, wyrokiem WSR Lublin skazany na karę śmierci, stracony 4 III 1952 r. W lipcu 2015 r. chor. Marian Pilarski pośmiertnie został awansowany do stopnia pułkownika. 

Kpt. Stanisław Bizior "Śmigło" "Eam", żołnierz oddziału AK Tadeusza Kuncewicza "Podkowy"; dowódca żandarmerii Obwodu Zamość WiN; dowódca rejonu Stary Zamość-Sitaniec II Inspektoratu Zamojskiego AK, zatrzymany 13 IV 1950 r. przez WUBP Lublin, wyrokiem WSR Lublin skazany na karę śmierci, stracony 4 III 1952 r. 10 marca 1947 r. został awansowany przez dowódcę Zrzeszenia WiN Obwód Zamość Mariana Pilarskiego do stopnia podporucznika rez. ze starszeństwem od 1 listopada 1946 r. Decyzją ministra obrony narodowej z września 2017 r. pośmiertnie otrzymał stopień kapitana rezerwy. Postanowieniem Prezydenta RP pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847).

Ppor. Stanisław Pakos "Wrzos" żołnierz AK-WiN; żołnierz oddziału Tadeusza Łagody "Barykady", a następnie dowódca oddziału zbrojnego II Inspektoratu Zamojskiego AK, poległ 20 XII 1951 r. w Kol. Brudek w obławie KBW. Postanowieniem Prezydenta RP z 2020 r. pośmiertnie awansowany do stopnia podporucznika. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 21 lipca 2020 r. odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847).

Kpr. Alfred Kaszuba "Wąż", żołnierz AK-WiN. Rozkazem personalnym Michała Polaka "Żelaznego" z z 13 VI 1945 r. awansowany do stopnia starszego strzelca. Rozkazem z 3 VII 1945 r. awansowany do stopnia kaprala. Żołnierz oddziału Ludwika Rogalskiego "Kanciarza" II Inspektoratu Zamojskiego AK, wyrokiem WSR Lublin skazany na 13 lat więzienia. Zmarł 29 XI 1986 r.

Adam Altmajer "Jodła", "Burdian", żołnierz BCh-AK m.in. w oddziale Tadeusza Kuncewicza "Podkowy"; żołnierz żandarmerii Obwodu Zamość WiN; żołnierz oddziału Stanisława Pakosa "Wrzosa" II Inspektoratu Zamojskiego AK, 2 IV 1955 r. popełnił samobójstwo we Florianowie koło Zwolenia.

Kpr. Wacław Borowski "Sierp", żołnierz AK w oddziale "Wiklina" Józefa Kaczoruka "Ryszarda"; żołnierz WiN; żołnierz oddziału Ludwika Rogalskiego "Kanciarza" II Inspektoratu Zamojskiego AK, zatrzymany 13 IV 1950 r. przez PUBP Zamość, wyrokiem WSR Lublin skazany na 10 lat więzienia. Zmarł 12 XII 2012 r.

Stanisław Borsuk "Suchy" żołnierz oddziału Henryka Kwaśniewskiego "Luxa" II Inspektoratu Zamojskiego AK; 15 XII 1951 r. aresztowany na posesji pp. Świszczów w Kol. Alojzów, wyrokiem WSR Lublin skazany na 6 lat więzienia. 

Por. Czesław Szewluk "Miś", "Orlik";  żołnierz ZWZ-AK w oddziale "Wiklina" Józefa Kaczoruka "Ryszarda"'; najdłużej ukrywający się żołnierz II Inspektoratu Zamojskiego AK, aresztowany 15 XII 1954 r. na Dworcu Wschodnim w Warszawie, wyrokiem WSR Lublin skazany na dożywotnie więzienie. Rozkazem Stanisława Książka „Turii” z 16 lipca 1945 r. został awansowany ze stopnia st. strz. do stopnia kpr. ze starszeństwem od 3 maja 1944 r., a rozkazem personalnym szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Zamościu z 13 sierpnia 1990 r. do stopnia starszego sierżanta. Postanowieniem prezydenta RP z 29 grudnia 1999 r. został awansowany do stopnia podporucznika. Decyzją MON z 11 grudnia 2003 r. awansowany do stopnia porucznika. Odznaczenia: Medal Wojska (1948), Krzyż Armii Krajowej (1989), Krzyż Partyzancki (1996), Krzyż Więźnia Politycznego (1996), Krzyż Walki o Niepodległość (1997), Krzyż Zrzeszenia WiN (1999), odznaka pamiątkowa Akcji „Burza” (1994), odznaka Weterana Walk o Niepodległość (1995); odznaka pamiątkowa Zrzeszenia WiN (2005). Na podstawie patentu nr 4392 uzyskał prawo do zaszczytnego tytułu „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” (1999). Zmarł 8 XI 2009 r.

St. szer. Mieczysław Dzieduch "Colin" w 1931 r. w 6. Pułku Lotniczym we Lwowie awansowany do stopnia starszego szeregowego. Żołnierz AK obwodu Hrubieszów. Dowódca Obwodu Hrubieszów II Inspektoratu Zamojskiego AK, w czasie aresztowań w kwietniu 1950 r. ukrył się. Pod zmienionym nazwiskiem ukrywał się do 1957 r. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z 24 I 1958 r. skazany na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności. Zmarł 31 III 1976 r. 

Plut. Ludwik Greniuk "Żuraw"; żołnierz ZWZ-AK; żołnierz oddziału Wincentego Mieczysława Wróblewskiego "Szuma" II Inspektoratu Zamojskiego AK. 1 czerwca 1945 r. rozkazem nr 162 komendanta okręgu Mariana Gołębiewskiego "Stera" awansowany do stopnia plutonowego. 16 X 1951 r. zatrzymany w obławie KBW w Kol. Ornatowice, wyrokiem WSR skazany na dożywotnie więzienie. Zmarł 6 V 1991 r.

Szer. Hipolit Duda "Turek" żołnierz oddziału Stanisława Pakosa "Wrzosa" II Inspektoratu Zamojskiego AK, 27 X 1951 r. zatrzymany przez PUBP Zamość w Pniówku, wyrokiem WSR Lublin skazany na 10 lat więzienia. Zmarł 28 XII 2007 r. 

Ppor. Paweł Kalinowski "Francuz"; żołnierz oddziału Stanisława Pakosa "Wrzosa" II Inspektoratu Zamojskiego AK, 27 X 1951 r. zatrzymany w Pniówku przez PUBP Zamość, wyrokiem WSR Lublin skazany na karę śmierci. Stracony 7 II 1952 r. Postanowieniem Prezydenta RP z 2020 r. pośmiertnie awansowany do stopnia podporucznika. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 21 lipca 2020 r. odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847). 

Ppor. Henryk Kwaśniewski "Lis", "Lux", żołnierz AK oddziału Stefana Kwaśniewskiego "Wiktora". Rozkazem nr 162 komendanta Okręgu AK Mariana Gołębiewskiego 'Stera" z dnia 1 VI 1945 r. awansowany do stopnia plutonowego. Żołnierz oddziału Wincentego Wróblewskiego "Szuma" II Inspektoratu Zamojskiego AK, a następnie dowódca własnego oddziału, zginął 15 XII 1951 r. w obławie KBW na posesji pp. Świszczów w Kol. Alojzów. Postanowieniem Prezydenta RP z 20 V 2021 r. plut. H. Kwaśniewski pośmiertnie został awansowany do stopnia podporucznika.

Szer. Eugeniusz Malec "Rysiek", żołnierz oddziału Wincentego Wróblewskiego "Szuma", zginął 11 V 1952 r. w obławie KBW pod Niedzieliskami.

Szer. Antoni Mojżesz "Romek", żołnierz oddziału Wincentego Wróblewskiego "Szuma", zginął 11 V 1952 r. w obławie KBW pod Niedzieliskami.

Ppor. Józef Pyś "Ostry" żołnierz AK-WiN; Rozkazem personalnym Mariana Polaka „Żelaznego” z 13 VI 1945 r. został awansowany do stopnia starszego strzelca. Rozkazem Mariana Pilarskiego „Jara” z 10 III 1947 r. został awansowany do stopnia kaprala rezerwy. Żołnierz oddziału Stanisława Pakosa "Wrzosa", 18 II 1951 r. zmarł z ran po walce z MO w Zamościu. Postanowieniem Prezydenta RP z 19 czerwca 2019 r. został mianowany pośmiertnie na stopień podporucznika. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 21 lipca 2020 r. pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847). 

Emilia, Wanda i Antoni Świszczowie przed domem w Kol. Alojzów. Antoni Świszcz wyrokiem WSR Lublin został skazany na karę śmierci (później zamienioną na dożywocie). Emilia Świszcz skazana wyrokiem WSR Lublin na karę 6 lat więzienia. Wanda Piłat zd. Świszcz po obławie na oddział H. Kwaśniewskiego "Luxa" ukrywała się, ujawniła się 3 V 1952 r. Dekretem Prezydenta RP z 18 XII  2000 r. została mianowana do stopnia podporucznika. 

Z prawej - Czesław Szewluk "Orlik"

Ppor. Wacław Kwaśniewski "Skowronek", "Mściwy", żołnierz AK oddziału Stefana Kwaśniewskiego "Wiktora". 24 V 1945 r. awansowany do stopnia kaprala. Żołnierz oddziału Wincentego Wróblewskiego "Szuma" a następnie Henryka Kwaśniewskiego "Luxa" II Inspektoratu Zamojskiego AK, zginął 15 XII 1951 r. na posesji pp. Świszczów w Kol. Alojzów. Postanowieniem Prezydenta RP z 20 maja 2021 r. kpr. Wacław Kwaśniewski pośmiertnie został awansowany do stopnia podporucznika.

Ppor. Wincenty Mieczysław Wróblewski "Rzepa", "Szum", "Pogrom", żołnierz BCh-AK; żołnierz WiN; dowódca rejonu Grabowiec II Inspektoratu Zamojskiego AK; dowódca oddziału oraz komendant całości żandarmerii lotnej, zginął 23 V 1952 r. w Gliniskach. Postanowieniem Prezydenta RP z 20 maja 2021 r. st. szer. W.M.Wróblewski pośmiertnie został awansowany do stopnia podporucznika.

Ryszard Wiński "Dziadek" "Przybysz", żołnierz oddziału Wincentego Wróblewskiego "Szuma", 14 XII 1951 r. zatrzymany przez obławę KBW w Łuszczowie, wyrokiem WSR Lublin skazany na karę śmierci (zamieniono na dożywocie)

Jan Wiśniewski "Mariusz" żołnierz AK oddziału Wojciecha Sarzyńskiego "Żbika" z Obwodu Hrubieszów. Później żołnierz oddziału Henryka Kwaśniewskiego "Luxa" z II Inspektoratu Zamojskiego AK. Zatrzymany 15 XII 1951 r. w obławie na posesji pp. Świszczów w Kol. Alojzów, wyrokiem WSR Lublin skazany na 12 lat więzienia.

Bolesław Wojtaś "Heniek", dezerter z (l)WP; żołnierz oddziału Stanisława Pakosa "Wrzosa" II Inspektoratu Zamojskiego AK, 4 III 1954 r. zatrzymany w obławie PUBP Zamość w bunkrze w Marynówce, wyrokiem WSR Lublin skazany na 10 lat więzienia

Sierż. Bronisław Załoga "Odważny", "Rębacz", "Wicher"; żołnierz ZWZ-AK w kompanii Józefa Kaczoruka "Ryszarda"; żołnierz WiN. Rozkazem personalnym Michała Polaka "Żelaznego" awansowany do stopnia kaprala. Rozkazem Mariana Pilarskiego "Jara" z 10 III 1947 r. awansowany do stopnia sierżanta. żołnierz oddziału Ludwika Rogalskiego "Kanciarza" II Inspektoratu Zamojskiego AK; , zatrzymany 13 IV 1950 r., wyrokiem WSR Lublin skazany na karę 8 lat więzienia. Zmarł 8 XII 1991 r.

Ppor. Ludwik Rogalski "Szczepan", "Kanciarz"; żołnierz ZWZ-AK m.in. w oddziale "Wiklina" Józefa Kaczoruka "Ryszarda"; żołnierz WiN; dowódca I Kompanii II Inspektoratu Zamojskiego AK; zatrzymany 8 IV 1950 r. przez PUBP Zamość, wyrokiem WSR Lublin skazany na karę śmierci. Stracony 24 VI 1951 r. Postanowieniem Prezydenta RP z dniem 21 września 2020 r. pośmiertnie awansowany do stopnia podporucznika (Patent Oficerski Ludwika Rogalskiego, Archiwum Andrzeja Hulanickiego, kopia w zbiorach autora). Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 21 lipca 2020 r. odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847; legitymacja nr 2083-2020-4, Archiwum Andrzeja Hulanickiego, kopia w zbiorach autora).

Ppor. Alfred Tor "Albin", "Zych", W 1938 r. awansowany do stopnia kaprala. Żołnierz AK w oddziale "Wiklina" Józefa Kaczoruka "Ryszarda". W 1942 r. awansowany do stopnia plutonowego., zaś 1 VI 1945 r. do stopnia sierżanta. Żołnierz WiN. 4 I 1945 r. rozkazem personalnym (l)WP awansowany do stopnia porucznika. Dowódca obwodu Tomaszów Lubelski II Inspektoratu Zamojskiego AK; 12 IV 1950 r. zatrzymany przez PUBP Tomaszów Lub., wyrokiem WSR Lublin skazany na 5 lat więzienia i utratę stopnia oficerskiego. Zmarł. 11 VIII 1986 r. Pośmiertnie awansowany do stopnia podporucznika.

Stefan Derkacz "Stal", "Smalczewski", żołnierz AK; zastępca dowódcy obwodu Krasnystaw II Inspektoratu Zamojskiego AK; 5 V 1950 r.  zatrzymany przez PUBP Krasnystaw, śledztwo umorzono 25 V 1954 r. zwolniony z więzienia. 

Sierż. Jan Czuk "Kosa", "Miecz". W 1938 r. w 3. pal w Zamościu awansowany do stopnia bombardiera, zaś w sierpniu 1939 r. do stopnia kaprala. Żołnierz AK-WiN.  Rozkazem M. Polaka "Żelaznego" z  13 VI 1945 r. awansowany do stopnia sierżanta. Żołnierz oddziału Stanisława Pakosa "Wrzosa" II Inspektoratu Zamojskiego AK, po aresztowaniach w kwietniu 1950 r. ukrył się, ujawnił się 15 III 1954 r. Zmarł 14 XI 1989 r. 

Kpr. Jan Kapusta "Łączka", żołnierz AK oddziału "Wiklina' Józefa Kaczoruka "Ryszarda" oraz WiN. Rozkazem z 10 III 1947 r. Mariana Pilarskiego "Jara" awansowany do stopnia kaprala. Żołnierz oddziału Ludwika Rogalskiego "Kanciarza" II Inspektoratu Zamojskiego AK; zatrzymany 13 IV 1950 r., wyrokiem WSR Lublin skazany na karę 7 lat więzienia. Zmarł 23 X 1973 r.

Ppor. Stanisław Karczewski "Goraj", "Iwo", "Niebora" żołnierz AK w oddziale Tadeusza Kuncewicza "Podkowy"; żołnierz WiN. Rozkazem z 10 III 1947 r. Mariana pilarskiego "Jara" awansowany do stopnia podporucznika. Żołnierz II Inspektoratu Zamojskiego AK; 13 IV 1950 r. zatrzymany przez WUBP Lublin, wyrokiem WSR Lublin skazany na 10 lat więzienia. Zmarł 18 XII 1976 r.

Piotr Kozłowski "Szybki", żołnierz AK min. oddziału Pawła Runkiewicza "Czarnego"; żołnierz WiN; żołnierz oddziału Wincentego Wróblewskiego "Szuma" II Inspektoratu Zamojskiego AK; 25 VI 1952 r. ujawnił się.

Plut. Stanisław Niemczuk "Łukasz", "Roland", "Grzegorz", żołnierz AK m.in. podległy Romanowi Szczurowi "Urszuli" i Tadeuszowi Kuncewiczowi "Podkowie"; członek żandarmerii Obwodu Zamość WiN. Rozkazem M. Pilarskiego "Jara" z 10 III 1947 r. awansowany do stopnia plutonowego. Dowódca rejonu Łabunie II Inspektoratu Zamojskiego AK; 25 VI 1951 r. zatrzymany przez PUBP Zamość, wyrokiem WSR Lublin skazany na 9 lat więzienia. Zmarł 16 X 1990 r.

Andrzej Stachyra "Biegas", "Saturnin", żołnierz BCh-AK-WiN; dowódca obwodu Krasnystaw II Inspektoratu Zamojskiego AK, 11 VII 1949 r. zatrzymany przez PUBP Krasnystaw, postępowanie karne przeciwko niemu umorzono; 21 XI 1953 r. zwolniony z więzienia. Zmarł 27 XII 1983 r. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 21 lipca 2020 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847).

Zygmunt Szczygieł "Topór", żołnierz II Inspektoratu Zamojskiego AK; 21 V 1950 r. zatrzymany przez PUBP Tomaszów Lub., postępowanie przeciwko niemu umorzono, 20 XII 1950 r. zwolniony z więzienia.

Ppor. Mieczysław Szewczuk „Włoch” żołnierz oddziału Stanisława Pakosa „Wrzosa”. 28 IX 1951 r. zatrzymany po potyczce w Dzierążni z MO Krynice oraz PUBP Tomaszów Lubelski. Wyrokiem WSR w Lublinie z 20 XII 1951 r. skazany na karę śmierci. Stracony 7 II 1952 r. w więzieniu na zamku w Lublinie. Postanowieniem Prezydenta RP z 20 września 2020 r. został mianowany pośmiertnie na stopień podporucznika. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 21 lipca 2020 r. pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (M.P. z 2020 r. poz. 847). 

Zdjęcia ze zbiorów IPN oraz w znajdujące się w zbiorach autora

Bartłomiej Szyprowski

Dokumenty dot. Mariana Pilarskiego

1. Fragment rozkazu dziennego nr 157 83. pp. w Kobryniu  zezwalający na zawarcie ślubu sierż. M. Pilarskiemu- CAW Warszawa,

 2. Akt ślubu - Parafia Tyszowce,

                                   

3. Fragment rozkazu dziennego nr 20 o przeniesieniu do V kompanii na stanowisko pisarza baonu - CAW Warszawa,

4. Fragment rozkazu dziennego nr 85 o mianowaniu z 20 IV 1922 r. do stopnia sierżanta, CAW Warszawa,

5. .Fragment rozkazu dziennego nr 185 o wyznaczeniu sierż. Mariana Pilarskiego do pocztu sztandarowego na obchodach Święta Żołnierza  15 VIII 1925 r. - CAW Warszawa,

6. Fragment rozkazu nr 265 o mianowaniu z dniem 21 XI 1922 r. podoficerem zawodowym, CAW Warszawa,

7. Fragment rozkazu dziennego nr 38 wskazujący na ukończenie Okręgowej Szkoły Podoficerów nr IX w Berezie Kartuskiej i przydział do 8 kompanii 83. pspls, CAW Warszawa,

8.  Fragment rozkazu dziennego nr 262 z 1928 r. o nadaniu M. Pilarskiemu Medalu Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, CAW Warszawa,

9. Fragment rozkazu dziennego nr 125 z 1931 r. o wyznaczeniu st. sierż. Mariana Pilarskiego do pocztu sztandarowego na obchodach uroczystości Bożego Ciała  4 VI 1931 r. - CAW Warszawa,

10. Fragment wniosku o odznaczenie st. sierż. Mariana Pilarskiego Krzyżem Zasługi - CAW Warszawa,

Opinie z ww. dokumentu

11. Wniosek awansowy do stopnia chorążego z 15 II 1934 r. Na uwagę zasługują pozytywne opinie jego przełożonych- CAW Warszawa.

Opinie z ww. dokumentu

12. Rozkaz nr 20 z 17 VI 1935 r. DOK IX w Brześciu awansujący M. Pilarskiego do stopnia chorążego z dniem 1 VI 1935 r.- CAW Warszawa,

13. Fragment rozkazu dziennego nr 76 o mianowaniu na stanowisko dowódcy plutonu 9. kompanii 83 pspls, CAW Warszawa,

14. Fragment wspomnień sierż. Ludwika Latoży z 83. pp w Kobryniu a później SGO "Polesie"

Zgrupowanie "Kobryń" zostało przemianowane na 60. DP a nasz pułk na 183. pp [...]. W godzinach rannych dnia 5 X [1939 r.], w czasie natarcia Niemców na las Hordzieżka, wytworzyło się pewne zamieszanie i niepewność, w którą stronę przesunąć resztki taboru [...]. Po południu przybył do taboru chorąży Marian Pilarski, p.o. adiutanta dowódcy II baonu. Powiedział, że amunicja jest na wyczerpaniu i przewidywana jest kapitulacja. Mówił, że czynione są przygotowania, palono akta  i papierowe pieniądze. Nastrój minorowy.

Kopia, maszynopis; CAW, Kolekcja Kleeberczyków, rel. nr 52/26a; SGO "Polesie" w dokumentach. Część 3. Dywizja Kobryń red. nauk. A. Wesołowski, Warszawa 2014, s. 196-197.

15. Fragment wspomnień sierż. Bolesława Tarasiuka z 83. pp w Kobryniu a później SGO "Polesie"

Maszerowaliśmy nocami lasami i wsiami, których nazw nie pamiętam, aż doszliśmy do Woli Gułowskiej. Sztab gen. Kleeberga mieścił się w leśniczówce. Po kapitulacji pod leśniczówką podjechał osobowy samochód niemiecki z białą flagą i tym samochodem odjechał gen. Kleeberg. Po złożeniu broni w Woli Gułowskiej wraz z pułkiem poszedłem do niewoli. w niewoli przebywałem do dnia 29 X 1939 r. W tym dniu około godz. 23 uciekłem z transportu pod Małogoszczą wraz z chorążym Pilarskim i sierż. Wieczerzakiem.

Oryginał, rękopis; CAW, Kolekcja Kleeberczyków, rel. nr 99; SGO "Polesie" w dokumentach. Część 3. Dywizja Kobryń red. nauk. A. Wesołowski, Warszawa 2014, s. 200.

16. Fragment rozkazu M. Pilarskiego "Groma" z 7 XII 1943 r. o objęciu dowództwa 21. kompanii AK z dniem 11 XI 1943 r. - AP Lublin,

17. Rozkaz Hieronima Białowolskiego "Grota" do chor. Mariana Pilarskiego "Groma" z 22 marca 1944 r., APL 1072/267, k. 211

18. Rozkaz obozowy nr 1 M. Pilarskiego "Groma" z 1 V 1944 r. - AP Lublin,

19. Rozkaz z 12 VI 1944 r. Hieronima Białowolskiego "Grota" do chor. Mariana Pilarskiego "Groma" dot. przekazania dowództwa 21. kompanii AK - AP Lublin,

20.  Rozkaz Hieronima Białowolskiego "Grota" z 26 VI 1944 r., gdzie M. Pilarskiego "Groma" określa się stopniem chorążego - APL Lublin 1072/266, k 35.

21. Fragment pisma Hieronima Białowolskiego "Grota" z 5 VII 1944 r., do Wilhelma Szczepankiewicza "Drugaka", gdzie M. Pilarskiego "Groma" określa się stopniem chorążego - APL Lublin 1072/266, k 36.

22.  W nocy z 1 na 2 VI 1944 r. nasze zgrupowanie pod dowództwem chor. "Groma" wyruszyło na akcję w Starej Wsi [...]. W lipcu [1944 r.] ukazały się rozkazy do wykonania planu "Burza". Zgłosiłem się na punkt zborny, ale było nas bardzo mało.  Z Tyszowiec stawili się  [...]. Na czele grupy stanął chor. "Grom". W dniu 20 lipca wyruszyliśmy do Tomaszowa. Dotarliśmy do Niemirówka, gdzie zatrzymaliśmy się na noc i następnego dnia około 10 rano wkroczyliśmy do Tomaszowa [...]. Po opuszczeniu miasta stanęliśmy w Siwej Dolinie.22 lipca wyruszyliśmy na koncentrację w lasach ulowskich, K. Jużak ("Wania"), Bitwa plutonu "Czarnego" pod Dąbrową [w:] I. Caban, Placówka Armii Krajowej Tyszowce, Lublin 1999, s. 133, 135.

23. 17 VI 1944 Na placówce nr 3 [komendant] [Wilhelm Szczepankiewicz "Drugak"] rozmawia z żołnierzami, idziemy wszyscy na przedpole placówki, pod wieś Czermno. Egzaminuje [Władysława Rybczyńskiego] Konrada  d-cę plutonu i plac.[ówki] nr 3. Kilka uwag, wreszcie zwraca się do [Hieronima Białowolskiego] Grota. Ma pan, pana chorążego [Mariana Pilarskiego] (Groma), specjalistę i fachowca. Będzie pan tu do lasu przysyłał kolejno plutony rejonu i przy swej funkcji d-cy komp[anii] będzie kontrolował i kierował wyszkoleniem [...]. Do Groma kom.[endant] obw.[odu] zwraca się: Pan zorganizuje przy tym tu obozie w lesie, komp.[anię] podofic.[erską]  z całego rejonu, a może przyślę z innych rejonów, Kronika placówki 21-szej 1943-1944 Groma [w:] I. Caban, Placówka Armii Krajowej Tyszowce, Lublin 1999, s. 46.

24. Fragment zażalenia chor. Mariana Pilarskiego "Groma" z 20 X 1944 r. - w lewym górnym rogu zapis "Chor. Grom" - AIPN Lu 21/26/5, k. 26.

 25. Fragment meldunku chor. Mariana Pilarskiego "Groma" z 7 XII 1944 r. do komendanta obwodu - w lewym górnym rogu zapis "Chor. Grom" - AIPN Lu 21/26/5, k. 39.

26. Meldunek chorążego Mariana Pilarskiego "Groma" z 29 I 1945 r. - w lewym górnym rogu zapis "chor. Grom" - AIPN Lu 21/26/5, k. 51.

27. Fragment meldunku Augustyna Dudzińskiego "Ojca" z 10 II 1945 r., gdzie wskazuje, że od lipca 1944 r. chorąży Marian Pilarski "Grom" - dowódca 21. kompanii AK był pozbawiony zasiłku przysługującemu mu jako zawodowemu podoficerowi i funkcyjnemu - AIPN Lu 21/26/5, k. 61.

28. Meldunek chor. Mariana Pilarskiego "Groma" z 12 II 1945 r. - w lewym górnym rogu zapis "chor. Grom" - AIPN Lu 21/26/5, k. 68.

 
29.  Fragment meldunku sytuacyjnego chor. Mariana Pilarskiego "Groma" z 1 III 1945 r. do

 "IV -5-R" - w lewym górnym rogu zapis "chor. Grom", AIPN Lu 21/26/5, k. 91.

 

30. Rozkaz z 23 V 1945 r. Stanisława Książka "Roty" przenoszący, z rozkazu Inspektora Zamojskiego z dniem 20 IV 1944 r., chor. Mariana Pilarskiego "Groma" z dyspozycji Komendy Obwodu II AK (tomaszowskiego) do obwodu III AK (biłgorajskiego) - AP Lublin,

                                                 

  31. W wykazie osób inwigilowanych przez PUBP Tomaszów Lubelski z 1945 r. (nie posiada daty sporządzenia, ale z jego analizy wynika, że został wytworzony w czerwcu 1945 lub później) wskazano, że Marian Pilarski "Grom" conajmniej w czerwcu 1945 r. miał nadal stopień chorążego, AIPN Lu 034/3, k. 70.

 

32. Zygmunt Klukowski w swoich zapiskach z lat 1950-1951 wspominał:
Po niemal całkowitym wygaśnięciu konspiracji na Zamojszczyźnie zaczęła się ona w 1949 r. odradzać. Na czele nowej organizacji stanął chor. Pilarski „Jar”, dawny członek Armii Krajowej, zatrudniony w tym czasie w Ubezpieczalni Społecznej w Zamościu.
Z. Klukowski, Zamojszczyzna1944-1959, Warszawa 2008, s. 261.

33. Tabliczka z symbolicznego grobu Mariana Pilarskiego na cmentarzu w Tyszowcach.

 
Ten sam symboliczny grób z płytą założoną prawdopodobnie po 11 XI 1990 r. bowiem w tym dniu uznający się za prezydenta na obczyźnie Juliusz Nowina-Sokolnicki awansował ppłk. Mariana Pilarskiego do stopnia pułkownika (na krzyżu pozostała tabliczka ze stopniem chorążego wskazana wyżej). 

  

Według autorów publikacji o wojskowości J. Nowinie-Sokolnickiemu nie przysługiwały atrybuty władzy Rzeczypospolitej Polskiej, stąd nadane przez niego awanse i odznaczenia nie są uznawane przez Rzeczpospolitą Polską

J.K. Danel, Antylegalistyczna działalność na obczyźnie w latach 1955-1989 „Prezydenta Wolnej Polski” Juliusza Nowina-Sokolnickiego, „Mars. Problematyka i historia wojskowości” 2002, nr 12, s. 69-70, 81-82, 85, 87, 89; B. Ławszowski, Juliusz Nowina-Sokolnicki. Uwagi do biografii, „Mars. Problematyka i historia wojskowości. Studia i Materiały” 2002, nr 12, s. 104;  J. Strzemieniewski, „Generałowie” Juliusza Nowina-Sokolnicki 1973-1990, „Mars. Problematyka i historia wojskowości. Studia i Materiały” 2002, nr 13, s. 135-144.

34. W lipcu 2015 r. Marian Pilarski, w dokumencie oznaczony stopniem majora, na podstawie Dyplomu Ministra Obrony Narodowej, został pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika w korpusie oficerów piechoty.