Zastępca Inspektora II Inspektoratu Zamojskiego AK
Chor.
Władysław Skowera „Orkan” (1904 - 1968)
Urodził
się 11 kwietnia 1904 r. w Przeorsku, pow. Tomaszów Lub.. Był synem Jana i Anny
zd. Gucz. Pochodził z rodziny chłopskiej. Ojciec zarządzał folwarkiem – zmarł w
1935 r. Matka Anna była na utrzymaniu
męża - zmarła w 1909 r. Miał czworo rodzeństwa z czego dwoje zmarło: Bronisława
(1909), Józef (1922 r.).
W 1919 r. Władysław Skowera ukończył 6 klas
gimnazjum im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lub. Naukę przerwał z powodu braku
środków pieniężnych rodziny. Do 30 X 1918 r. pracował jako czeladnik i pomocnik
stolarza przy ojcu.
Od 1918 r. należał do Polskiej Organizacji Wojskowej.
Od 1 listopada 1918 r. do 20 marca 1919 r. służył jako szeregowy w 12. kompanii
grupy „Bug”. W ramach tej grupy brał udział w walkach polsko-ukraińskich pod
Lubyczą Królewską i w marcu 1919 r. został ranny w nogę.
W okresie 21 marca 1919 r. – 1 października 1919 r. przebywał
na leczeniu w szpitalu w Tomaszowie Lubelskim.
2 października
1919 r. wstąpił do 9. Pułku Piechoty Legionów (dalej 9. ppleg.) w Zamościu,
gdzie w stopniu szeregowca pełnił funkcję pisarza 8. kompanii taborów do 30 listopada
1920 r. Brał udział w walkach z bolszewikami nad Dźwiną na froncie łotewskim.
W okresie 1 grudzień 1920 r. – 30 kwiecień 1921 r. uczył
się w Okręgowej Szkole Podoficerskiej DOK II w Lublinie a po jej ukończeniu
został awansowany do stopnia starszego strzelca.
Od 1 maja 1921 r. do 30 kwietnia 1923 r. był dowódcą
drużyny 6. kompanii 9. ppleg.
1 maja 1923 r. został awansowany do stopnia kaprala
nadterminowego i do 31 marca 1924 r. pełnił funkcję dowódcy drużyny ww. kompanii.
1 kwietnia 1924 r. został awansowany do stopnia plutonowego
i do 10 listopada 1929 r. pełnił funkcję dowódcy plutonu 6. kompanii. Pełnił również
funkcję instruktora szkolenia.
11 listopada 1929 r. został awansowany do stopnia
sierżanta i przeniesiony do 6. Pułku Strzelców Podhalańskich (dalej 6. psp) w
Samborze, gdzie do 18 kwietnia 1931 r. pełnił funkcje szefa kompanii i dowódcy
plutonu.
W okresie 19 kwiecień 1931 r. – 9 czerwiec 1932 r. był
dowódcą plutonu i podoficerem broni 1. kompanii 6. psp.
Od 10 czerwca 1932 r. do 18 marca 1934 r. był szefem
1. kompani 6. psp.
19 marca 1934 r. otrzymał awans do stopnia starszego
sierżanta i został przeniesiony do stanowisko dowódcy plutonu 3. kompanii 6.
psp.
Od 1 października 1936 r. do 31 grudnia 1936 r. był zastępcą
dowódcy plutonu i instruktorem w Szkole Podoficerskiej 6. psp. 1 stycznia 1937
r. awansował do stopnia chorążego i do 24 czerwca 1937 r. pełnił funkcję
instruktora oraz dowódcy plutonu ww. szkoły 6. psp.
Od 25 czerwca 1937 r. pełnił obowiązki komendanta
Przysposobienia Wojskowego w m. Turka n/Stryjem.
2 lutego 1938 r. został dowódcą 1. kompanii Obrony
Narodowej w Turce.
25 stycznia 1939 r. przeniesiono go do Podkarpackiej
Brygady Obrony Narodowej, gdzie pełnił funkcję dowódcy 3. kompanii. Brygada ta,
wchodząc w skład 3. Brygady Górskiej, brała udział w wojnie obronnej w 1939 r.
27 września 1939 r. dostał się do niewoli
niemieckiej. Do 15 I 1940 r. przebywał w obozie pod Wiedniem, skąd uciekł wraz
z Janem Bieleckim, Stanisławem Dobrzańskim i Stanisławem Praskim. Po dotarciu
na Węgry został internowany i do 1943 r. przebywał w obozach: Sarvar niedaleko
Szombathely i Sopron. Od 1943 r. do wiosny 1944 r. pracował w stolarni w
Budapeszcie. Od wiosny 1944 r. do 29 kwietnia 1945 r. był nadal internowany, w
tym do stycznia 1945 r. przebywał w szpitalu w Budapeszcie.
Następnie powrócił do Zamościa. Od 1 maja 1945 r. do
19 października 1945 r. przebywał na rekonwalescencji w szpitalu w Zamościu.
Od 20 października 1945 r. 30 października 1947 r.
pracował w Starostwie Powiatowym w Zamościu. Jednocześnie do lipca 1947 r.
prowadził z żoną Marią sklep-piwiarnię w Zamościu przy ul. Pereca.
Od 1 listopada 1947 r. do czasu aresztowania przez
UB pracował w Szkole Mechanicznej w Janowicach pod Zamościem w charakterze
sekretarza. Po aresztowaniu Dyrekcja Okręgowa Szkolenia Zawodowego w Lublinie z
dniem 31 lipca 1950 r. rozwiązała z Władysławem Skowerą stosunek pracy.
W październiku 1949 r. złożył przysięgę w II
Inspektoracie Zamojskim AK i Marian
Pilarski Jar” powierzył mu
obowiązki komendanta obwodu Zamość. Skowera przyjął
pseudonim „Orkan” i pełnił również funkcję zastępcy inspektora M. Pilarskiego w
ww. organizacji. W dniach
24-25 grudnia 1949 r. lub w lutym 1950 r. (w dokumentach są
rozbieżności co do daty) w
mieszkaniu Jana Kapusty w Kol. Poddąbrowa „Orkan” prowadził
odprawę poświęconą „lotnej żandarmerii”, na
której jej dowódcą wyznaczono Wincentego Mieczysława Wróblewskiego „Szuma”. Od tej pory żandarmeria miała podlegać
wyłącznie inspektorowi „Jarowi” lub jego zastępcy „Orkanowi”. Skowera
uczestniczył w spotkaniach organizacyjnych i odbierał przysięgę od nowych
członków organizacji. Takie działania miały również miejsce w jego mieszkaniu w
Zamościu. 11 kwietnia 1950 r. członkiem organizacji została również Maria
Skowera „Wisła”.
Władysław Skowera
został zatrzymany 12 kwietnia 1950 r. w Zamościu przez funkcjonariuszy PUBP
Zamość, a w jego domu urządzono tzw. „kocioł”. Decyzją prokuratora
kpt. Ireneusza Bolińskiego został tymczasowo aresztowany do 17 lipca 1950 r., a
następnie decyzjami WSR w Lublinie tymczasowe aresztowanie przedłużono do 8
sierpnia 1951 r.
W czasie śledztwa był wielokrotnie przesłuchiwany przez
funkcjonariuszy PUBP Zamość i WUBP Lublin. Akt oskarżenia, sporządzony w dniu
30 maja 1951 r. przez WUBP Lublin, zarzucał mu, że od października 1949 r. do 12
kwietnia 1950 r. pełnił funkcję komendanta obwodu Zamość i zastępcy inspektora II
Inspektoratu Zamojskiego AK, który usiłował przemocą zmienić ustrój Państwa
Polskiego, tj. o czyn z art. 86 § 2 Kodeksu Karnego Wojska Polskiego.
„Orkan” przed sądem przyznał się do zarzucanego mu czynu
jednak wskazał, że nie pełnił funkcji wskazanych w akcie oskarżenia. Nie przyznał
się również do posługiwania pseudonimem. Nie potwierdził, iż w organizacji istniała
Wojskowa Służba Kobiet. W zakresie działalności M. Pilarskiego zeznał, że nic o
niej nie wiedział.
Prokurator wniósł o wymierzenie W. Skowerze 10 lat
więzienia, zaś „Orkan” i jego obrońca adw. Jan Biczyński o łagodny wymiar kary.
Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Lublinie z 16
X 1951 r. sygn. Sr 406/51, za działalność w II Inspektoracie Zamojskim AK,
został skazany na karę 10 lat więzienia. Przebywał w więzieniach: we Wronkach
(1 VI 1952 r. – 11 VI 1955 r.) i Sztumie (11 VI 1955 r. - 4 V 1956 r.).
Postanowieniem Prokuratury Wojewódzkiej w Gdańsku z
4 maja 1956 r. złagodzono mu karę do 5 lat więzienia i zarządzono
natychmiastowe zwolnienie. 4 maja 1956 r. opuścił więzienie i powrócił do
Zamościa.
Po wyjściu na wolność był nadal inwigilowany przez Służbę
Bezpieczeństwa m.in. przez TW: „Burego”, „Skawińskiego” i „Stanisława” (w
ramach sprawy operacyjnej o kryptonimie „Wróg”).
Od 15 sierpnia 1956 r. do 1957 r. pracował jako
referent handlowy w hurtowni w Zamościu. Od 1957 r. do końca lipca 1961 r.
pracował w Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Warzywniczej w Zamościu, a
następnie w Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej w Tomaszowie Lub. Kierował
również Teatrem Ziemi Zamojskiej.
Zmarł 28 września 1968 r. i spoczywa na cmentarzu
Parafii Katedralnej Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w
Zamościu (kwatera XXIII.11.10).
Posiadał
odznaczenia: Krzyż Walecznych (1920 r.), Krzyż Niepodległości (1938 r.),
Srebrny Krzyż Zasługi (1938 r.) i Krzyż Virtuti Militari (1939 r.).
Postanowieniem Wojskowego Sądu Okręgowego w
Warszawie sygn. Cs.Un 172/96 z 28 lutego 1997 r. stwierdzono nieważność
wydanego na niego wyroku przyjmując, że zarzucany mu czyn był związany z
działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Był żonaty z Marią Wnuk i miał syna Zbigniewa.
Bibliografia:
IPN
BU 1842/614,
IPN
BU 2911/1,
IPN
BU 3069/84,
IPN
Lu 00226/1,
IPN
Lu 01/435,
IPN
Lu 21/26,
Z.
Klukowski, Zamojszczyzna, t. II,
1944-1959, Warszawa 2008, s. 261,
Cmentarz Parafii Katedralnej,
oprac. i red. A. Sokołowska, Zamość 2011, s. 87,
Władysław Skowera,
http://www.cmentarze24.pl/zamosc/cmentarze/mapa_A/groby.php?numer=XXIII.11.10&npola=XXIII,
dostęp: 12 V 2018 r.
Bartłomiej Szyprowski
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz