Kpt. Zenon Jachymek "Wiktor"

9 grudnia 2018 r. minęła 106 rocznica urodzin kpt. Zenona Jachymka "Wiktora" - żołnierza ZWZ-AK; bohatera i obrońcy przed Niemcami i UPA ziemi i ludności Zamojszczyzny.

Kpt. Zenon Jachymek „Sławek”, „Wiktor”, „Wallenrod”

Ur. 9 XII 1912 r. w Komarowie. Był synem Jana Jachymka i Katarzyny z domu Wysłockiej. 

Ukończył 7 klas szkoły powszechnej w Komarowie. W 1933 r. ukończył gimnazjum i uzyskał świadectwo dojrzałości; w latach 1933-1935 studiował weterynarię na Akademii Medycznej we Lwowie. w okresie 1935-1936 służył w 9. Pułku Piechoty Legionów w Zamościu gdzie odbył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty. W 1937 r. odbył ćwiczenia wojskowe i 1 I 1938 r. uzyskał stopień podporucznika.

W czasie wojny obronnej z Niemcami w 1939 r. służył w 9. ppleg  i brał udział w walkach Niemcami m.in. 9 IX 1939 r. pod Iłżą, a następnie do 25 IX 1939 r. był w grupie płk. dypl. Leona Koca, do czasu jej rozbrojenia przez Sowietów. Następnie powrócił do Komarowa i do czasu opuszczenia terenu przez wojska sowieckie zajmował się pracą we własnym gospodarstwie rolnym. 

Od listopada 1939 r. zajmował się, wraz z Hieronimem Białowolskim „Grotem”,  zbieraniem i zabezpieczeniem broni pozostałej po walkach z Niemcami. Był współorganizatorem zrębów Służby Zwycięstwu Polsce/Związku Walki Zbrojnej na terenie Komarowa pod ps. "Sławek". Od wiosny 1940 r. do marca 1941 r. żołnierz ZWZ placówki Komarów a następnie od marca 1941 r. dowódca wszystkich oddziałów szturmowych na terenie pow. tomaszowskiego i pozostawał pod bezpośrednim dowództwem komendanta Obwodu ZWZ Tomaszów Lub. Bolesława Choromańskiego "Sikory", „Lubicza”. Od listopada 1941 r. do lipca 1944 r. był oficerem dywersji bojowej komendy Obwodu Tomaszów Lub. ZWZ/AK, w tym od grudnia 1942 r. do lutego 1943 r. dowódcą Oddziałów Dywersji Bojowej i batalionu dywersyjnego.

Przeprowadził m.in. akcje bojowe:

- 20/21 grudnia 1942 dowodzone przez niego oddziały walczyły z niemieckimi kolonistami zasiedlającymi zamojskie wsie: osadę Komarów, wieś Komarów, Wolicę  Brzozową i Wolicę Śniatycką. Osobiście brał udział w ataku na osadę i wieś Komarów, gdzie stoczył walkę z żandarmerią, zlikwidowano dwóch szpicli i rozbito areszt;

- 1 I 1943 r. dowodzony przez niego oddział wsparł oddział BCh Franciszka Samulaka "Młota" w walce z żandarmerią niemiecką pod Dzierążnią;

- 1 III 1943 r. dowodził oddziałem, który zlikwidował posterunek policji ukraińskiej w Poturzynie, zaś 4 III 1943 r. walczył z nasiedleńcami w Pawłówce;

- 7 V 1943 r. dowodził oddziałem, który zatrzymał kolejkę wąskotorową niedaleko Pawłówki i zarekwirował 50 ton cukru;

- w czerwcu 1943 r. zlikwidował konfidenta z Podboru;

- 21 V 1943 r. wraz z trzema żołnierzami "Wiktor" zastrzelił ukraińskiego burmistrza Tyszowiec Fedira Bondaruka, zaś w czerwcu 1943 r. niemieckiego szpicla (kominiarza) w Łaszczowie;

- 12 IX 1943 r. dowodził oddziałem, który dokonał rekwizycji ze spółdzielni niemieckiej w Tomaszowie Lub. płaszczy gumowych, butów, ubrań i papierosów;

- 13 X 1943 r. dowodzony przez niego oddział stoczył walkę z oddziałem niemieckim zabierającym kontyngent w kol. Łaszczów;

- 26 X 1943 r. dowodził oddziałem, który dokonał akcji rekwizycyjnej w nasiedlonej wsi Rogoźno;

-w dniach 1-9 XI 1943 r. I batalion ODB dowodzony przez "Wiktora" odbył przemarsz propagandowy przez gminy Uhrynów, Dołhobyczów i Waręż, celem uświadomienia miejscowej ludności ukraińskiej;

-11 XI 1943 r. pod Wolą Wielką dowodził oddziałem, w który wchodziły grupy E. Wiśniewskiego "Burzy", A. Wróbla "Antona", J. Kędry "Błyskawicy", W. Kopcia "Ligoty", I. Wróblewskiego "Zielonego" i K. Kosteckiego "Kostka", walczącym z UPA pacyfikującą okolice Narola;

 - 11 XI 1943 r. oddział pod jego dowództwem walczył z Niemcami w lesie sieleckim;

 - w grudniu 1943 r. zlikwidował w Tyszowcach konfidenta niemieckiego Pijajkę;

- 9 III 1944 r. dowodzony przez niego oddział uderzył na bazę UPA w Sahryniu;

- od maja 1944 r. podległe mu oddziały tworzyły odcinki obrony przeciwko UPA;

- 1 VI 1944 r. dowodził oddziałami AK w walce z UPA pod Starą Wsią i Dąbrową (atakiem na Dąbrowę dowodził chor. M. Pilarski "Grom");

- 14 VI 1944 r. "Wiktor" dowodził obroną Łaszczowa przed atakiem UPA.

11 XII 1943 r. został awansowany do stopnia porucznika rezerwy piechoty.

       Od 28 VI 1944 r. do 22 VII 1944 r. "Wiktor" dowodził Kursem Młodszych Dowódców Piechoty Obwodu Tomaszów Lub. AK zlokalizowanym w tzw. "Kościółku" w Puszczy Solskiej.

       Podczas koncentracji oddziałów AK do akcji "Burza" dowodzony przez niego batalion dywersji liczący 150 żołnierzy miał się stawić w rejon Suśca. 22 VII 1944 r. dowodził oddziałem atakującym od strony zachodniej  wojska niemieckie w Tomaszowie, zaś 24 VII 1944 r. wspierał oddziały Armii Czerwonej pod Kaczórkami, Jacnią i Adamowem w walce z Niemcami.

           Jego oddział uniknął rozbrojenia 30 VII 1944 r. i wraz z innymi oddziałami pod dowództwem mjr W. Szczepankiewicza "Drugaka" wyruszył na pomoc Warszawie. 5 VIII 1944 r. koło Bondyrza oddziały "Drugaka" zostały rozbrojone przez Sowietów, jednak grupa żołnierzy pod dowództwem por. Z. Jachymka "Wiktora" wymknęła  się uzbrojona z pułapki. 

Powrócił do domu w Komarowie i przebywał tam do początków października 1944 r., kiedy musiał się ukrywać jako poszukiwany przez NKWD i UB; w lutym 1945 r. skontaktował się z nim S. Książek „Rota” i „Wiktor” objął dowództwo VII rejonu ROAK/DSZ, które sprawował do 15 V 1945 r. 1 czerwca 1945 r. rozkazem Nr 173 DSZ został awansowany do stopnia kapitana rezerwy;

Od 10 VI 1945 r. do 8 IX 1945 r. pod ps. „Wallenrod” zastępca dowódcy obwodu hrubieszowskiego DSZ. W związku z „deklaracją Radosława” z 8 IX 1945 r. pojechał do Zamościa chcąc się ujawnić, jednak musiał uciekać przed próbą aresztowania i zaczął się ukrywać.

13 X 1945 r. opuścił teren Lubelszczyzny i przebywał an terenie Łodzi, Krakowa, Warszawy i Gdańska. 

20 XII 1945 r. wyjechał do Szwecji. W maju 1946 r. powrócił do Polski. 21 IX 1946 r. zatrzymany w zasadzce UB w mieszkaniu Józefa Ciąga w Kosowie pod nazwiskiem Zygmunt Nowosad. Przetrzymywany w PUBP świecie i Bydgoszcz oraz WUBP Lublin.

Wyrokiem WSR w Lublinie z dnia 25 IX 1947 r. sygn. Sr 857/47, sąd pod przewodnictwem mjr Ryszarda Wierciocha, skazał go z art. 86 § 2 KKWP, art. 4 § 1 lit. a dekretu z 13 VI 1946 r., art. 191 § 1 kk i art. 225 § 1 kk, na łączną karę śmierci, zamieniona na mocy amnestii na 15 lat więzienia.

19 XI 1947 r. Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie pozostawił bez rozpoznania jego skargę rewizyjną i utrzymał wyrok w mocy. Karę odbywał m.in. w więzieniu na Zamku w Lublinie, Wronkach i Sieradzu (30 VI 1954 r. – 4 XI 1955 r.).

4 XI 1955 r. uzyskał przerwę sześciu miesięcy w odbyciu kary z powodu stanu zdrowia i powrócił do Komarowa. Następnie do marca 1956 r. oraz w maju 1956 r. przebywał w szpitalu w Tomaszowie Lub. 

Od 6 II 1956 r. do 26 III 1958 r. był rozpracowywany przez PUdsBP w Tomaszowie Lub. w sprawie kryptonim „Zryw”.

11 VII 1956 r. Wojskowa Prokuratura Rejonowa w Lublinie udzieliła mu ponownej przerwy w karze do 15 XI 1956 r. W 1956 r. na mocy amnestii darowano mu resztę kary. 

W listopadzie 1957 r. zamieszkał we Wrocławiu, gdzie pracował w cukrowni; gazecie „Słowo Powszechne” (1959 r.); jako kierownik Administracji Domów Mieszkalnych (1961 r.); jako zastępca kierownika Wydziału Gospodarki Komunalnym Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Wrocław-Krzyki (1962-1963 r.) i Fabryce Fajansu we Wrocławiu. Ukończył dwa lata studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Później z uwagi na stan zdrowia przebywał na rencie. 

Zmarł 6 III 1986 r. we Wrocławiu i spoczywa na cmentarzu parafialnym w Komarowie.

 9 II 1958 r. ożenił się z Zofią Zaleśną, rozwiedziony (1961r.). Miał syna Andrzeja.

Grób Zenona Jachymka na cmentarzu w Komarowie

Nadto informacja o filmie Ewy Szakalickiej "Wyrok śmierci"
https://www.youtube.com/watch?v=KZ_BpDJxXCA&feature=share

IPN Wr 0179/1-2,

APL, 35/1072/0/1.17/213, Rozkaz dzienny nr 1 Edwarda Markiewicza „Kaliny”, 2 III 1944 r.,

APL, 35/1099/02/45, Rozkaz DSZ nr 173, 1 VI 1945 r.,

R. Rybka, K. Stepan, Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939, Kraków 2003, 

I. Caban, Na dwa fronty. Obwód AK Tomaszów Lubelski w walce z Niemcami i ukraińskimi nacjonalistami, Lublin 1999,

 I. Caban, Związek Walki Zbrojnej w obwodzie Tomaszów Lubelski, Lublin 1999,

J. Jóźwiakowski, Armia Krajowa na Zamojszczyźnie, t. I i II, Lublin 2001, 

Zdjęcie grobu Zenona Jachymka z cmentarza w Komarowie, w zbiorach autora.

Bartłomiej Szyprowski