Zamojszczyzna doczekała się kolejnego opracowania z okresu II wojny światowej oraz powojennej walki antykomunistycznej.
Dzięki pomocy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość ukazała się publikacja Wojciecha Hanusa i Magdaleny Szczepańskiej pt. "Historia o której się nie mówi - porucznik Stefan Kobos ps. "Wrzos".
Publikacja przedstawia życiorys Stefana Kobosa "Wrzosa", "Michorowskiego", który od 1940 r. do 1944 r. był członkiem podziemia antyniemieckiego oraz antyupowskiego, zaś po wkroczeniu wojsk (l)WP i Armii Czerwonej na Zamojszczyznę członkiem podziemia antykomunistycznego. Przez cały ten czas do chwili aresztowania był związany z Brzezinami koło Bełżca. Zawiera szereg niepublikowanych do chwili obecnej dokumentów oraz zdjęć i relacji wspomnieniowych.
W zasadzie publikację dobrze podsumowuje we wstępie Prezes SZŻAK Okręgu Zamość Pan Sławomir Zawiślak:
"Porucznik Stefan Kobos nazywany jest partyzancką legendą Lubelszczyzny. Swoją niezłomną postawą w walce z okupantem niemieckim oraz ukraińskimi
nacjonalistami wpisał się w krąg najwybitniejszych dowódców Armii Krajowej
i WiN. Jego działalność konspiracyjna była związana z niewielką miejscowością
na pograniczu powiatów tomaszowskiego i lubaczowskiego − Brzezinami.
Dla okolicznych mieszkańców, którzy przez lata udzielali mu schronienia i wsparcia, stał się symbolem wierności żołnierskiej przysiędze i ideałom niepodległej
Rzeczypospolitej.
Niniejsza publikacja przedstawia losy lokalnego bohatera, ale przede
wszystkim stanowi nasz hołd oddany Żołnierzowi Niezłomnemu. Realizuje także
potrzebę edukowania i propagowania prawdy historycznej wśród naszego społeczeństwa, zwłaszcza młodego pokolenia Polek i Polaków".
Jeśli można stwierdzić, że publikacja zawiera jakieś nieścisłości, o co w zasadzie trudno w tak opracowanym kompendium wiedzy o Stefanie Kobosie 'Wrzosie", to w zakresie opracowania biogramu Mariana Pilarskiego można było sięgnąć do nowszych publikacji poświęconych mu: A. Gałan, Marian
Pilarski (1902-1952) [w:] Konspiracja
i opór społeczny w Polsce 1944-1956. Słownik biograficzny. T. V, red. K.
Krajewski, Warszawa 2018 czy B. Szyprowski, Marian
Pilarski (1899-1952) – twórca i dowódca II Inspektoratu Zamojskiego AK, „Zeszyty
Historyczne WiN” 2018.
Należy również nadmienić, że w świetle dokumentów źródłowych (np. AIPN Lu 21/26/5; AIPN Lu 034/3; AIPN Lu
01/435/9; APL,
35/1099/0/6.3/163; APL,
35/1072/0/1.20/266), a także opracowań historycznych dotyczących Mariana Pilarskiego (zob. A. Gałan, Marian...; Z. Leszczyńska, Ginę...,; B. Szyprowski, Marian...; R. Wnuk, Lubelski...; R. Wnuk, Konspiracja...) dyskusyjne wydaje się umieszczenie przy zdjęciach ze str. 29 i 32 w opisie zdjęć Mariana Pilarskiego (na którego mundurze nie widać oznak stopnia wojskowego) stopnia majora, bowiem ostatnim zweryfikowanym jego stopniem wojskowym, który miał jeszcze w maju 1945 r. był stopień chorążego, zaś Zygmunt Klukowski i Jerzy Krzyżanowski wskazywali, że jeszcze w 1949 r. posiadał on stopień chorążego (Z. Klukowski, Zamojszczyzna, t. II, 1944-1959, Warszawa 2008; J.
Krzyżewski, Ulica Sokalska, „Biuletyn Towarzystwa Regionalnego
Hrubieszowskiego im. Stanisława Staszica” 1996, nr 2-3).
Autorzy niniejszej publikacji zresztą przedstawiając biogram M. Pilarskiego (s. 29-30) poza jego stopniem chorążego nie przedstawiają w biogramie żadnych innych jego awansów, stąd opis zdjęć stanowi pewną niekonsekwencję.
Nadto w opracowaniu zabrakło wykorzystania dostępnej literatury, która mogłaby wzbogacić publikację, np.:
- M.A. Stawecki, Smocza jama, Tomaszów Lub. 1992,
- R. Wnuk, Konspiracja akowska i poakowska na Zamojszczyźnie od lipca 1944 do 1956 r., Zamość 1993,
- R. Wnuk, Lubelski Okręg AK DSZ i WiN 1944-1947, Warszawa 2000,
Niemniej jednak pozycja powyższa pomimo tych niewielkich mankamentów stanowił dobry przyczynek odsłaniający dzieje Zamojszczyzny w latach 1940-1956.
Bartłomiej Szyprowski
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz