Pamięć. 15 XII 1951 r. Rocznica śmierci H. Kwaśniewskiego "Luxa" i W. Kwaśniewskiego "Mściwego

15 grudnia 1951 r. w obławie PUBP Hrubieszów i KBW na posesji Antoniego i Emilii Świszczów w kol. Alojzów zginęli żołnierze II Inspektoratu Zamojskiego AK  - bracia Henryk Kwaśniewski "Lux" i Wacław Kwaśniewski "Mściwy" oraz zatrzymano Jana Wiśniewskiego "Mariusza" i Stanisława Borsuka "Suchego".

          Grudzień 1951 r. nie był szczęśliwym miesiącem dla żołnierzy oddziału W.M. Wróblewskiego „Szuma” i Henryka Kwaśniewskiego „Luxa” z II Inspektoratu Zamojskiego AK.

          14 XII 1951 r. PUBP w Hrubieszowie, wspólnie z KPMO w Hrubieszowie oraz żołnierzami 3. Brygady KBW zorganizował 30. osobową grupę operacyjną, której zadaniem było ujęcie Ryszarda Wińskiego „Dziadka” i Józefa Wiejaka „Śmiałego”. Według doniesień informatora mieli przebywać w zabudowaniach Mikołaja Spasówki we wsi Łuszczów. Obława otoczyła zabudowania wzywając obecnych tam partyzantów do poddania się. Następnie ostrzelano budynki. Wówczas „Dziadek” i „Śmiały” poddali się. Obaj zatrzymani zostali poddani śledztwu, celem ustalenia pozostałych na wolności członków Inspektoratu oraz ich współpracowników. Następnie zostali oskarżeni i postawieni przed sądem. 

           „Dziadek”, jak się wydaje pod wpływem tortur wyjawił kilka miejsc zakwaterowania oddziału. Jednym z nich była Kol. Alozjów, co do której „Dziadek” poinformował, że 4 członków oddziału tam kwateruje. W dniu 15 XII 1951 r. ok. godz. 6.00 wskazane miejscowości zostały objęte obławą złożoną z żołnierzy KBW. Kol. Alojzów  jest położona w gminie Werbkowice, powiat Hrubieszów. Znajduje się w odległości ok. 7 km na południowy-zachód od Hrubieszowa. Bliskość miasta powiatowego nie skłaniała raczej do jej wyboru jako kwatery partyzanckiej, ale być może było to wynikiem faktu, że Antoni Świszcz był ich zaufanym gospodarzem. Od początku 1950 r. bardzo często ukrywali się tu członkowie oddziału Henryka Kwaśniewskiego „Luxa”, a najczęściej bracia Kwaśniewscy, Wiśniewski i Borsuk. Partyzanci byli zaopatrywani w żywność, bieliznę i odzież. Mieszkający w Alojzowie Mieczysław Piłat -  który od października 1951 r. był mężem córki gospodarzy Wandy Świszcz (po mężu Piłat) - powiadamiał ich również o ewentualnym przybyciu do Alojzowa KBW i UB. Partyzanci zimą chronili się w parterowym domu mieszkalnym, zaś latem przebywali w stodole.

          15 XII 1951 r. u pp. Świszczów przebywali „Lux”, „Mściwy”, „Mariusz” i „Suchy”. Tego dnia Wanda Piłat wychodząc do pracy ok. godz. 7.00 widziała na szosie Hrubieszów – Zamość wojskowy „gazik”, z którego obserwowano ich posesję Świszczów. Partyzanci przebywali wówczas w ich domu w pokoju, którego okno „wychodziło” na ww. szosę. Zbliżające się wojsko zauważył Mieczysław Piłat i powiadomił o tym partyzantów, którzy wyskoczyli z domu. Zabudowania zostały otoczone przez grupę operacyjną złożoną z funkcjonariuszy UB i  żołnierzy KBW. „Lux” i „Mściwy” otworzyli ogień do obławy i zgineli,  zaś „Mariusz” i „Suchy” ukryli się stodole. Teren zabudowań został przeszukany i  ujęto „Mariusza” i „Suchego”. Zatrzymano również Antoniego Świszcza i jego rodzinę. Następnie UB przeprowadziło obławę, w wyniku której zatrzymano dwadzieścia osób współpracujących z oddziałem „Szuma”. Po walce  ciała partyzantów zabrało UB. Prawdopodobnie przez jakiś czas leżały na podwórzu budynku PUBP w Hrubieszowie. Miejsca ich pochówku do dzisiaj nie znaleziono. Pozostałych zatrzymanych skazano na kary wieloletniego więzienia (A. Świszcz został początkowo skazany na karę śmierci).

Szkic obławy w kol. Alojzów

AIPN Lu 08/287;

AIPN Lu 01006/78;

AIPN BU 679/1080;

AIPN BU 00294/31;

AIPN Lu 04/394;

AIPN Lu 08/226;

AIPN Lu 014/564;

AIPN Lu 02/397;

AIPN BU 679/1080.

Bartłomiej Szyprowski