22 marca 2019 r. o godz. 17.00 w Centrum Kultury Filmowej "Stylowy" w Zamościu odbyła się uroczysta premiera filmu w reż. Rafała i Magdaleny Kołodziejczyków. Film został pozytywnie przyjęty przez uczestniczącą w uroczystości publiczność. Niemniej jednak reżyserzy filmu zdecydowali się uzupełnić go poprzez wprowadzenie niewielkich zmian, które miały bardziej uszczegółowić przedstawienie organizacji Mariana Pilarskiego. Po naniesieniu poprawek obraz przedstawiła TVP 3 Lublin w czasie Świąt Wielkanocnych 2019 r. Nie wszyscy jednak mogli go obejrzeć, a w szczególności osoby spoza terenu Lubelszczyzny, gdzie nie odbierano sygnału tej telewizji regionalnej. Stąd pozytywnie należy przyjąć inicjatywę Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Zamość o udostępnieniu tej produkcji na kanale youtube.
Ten godzinny dokument prezentuje sytuację Zamojszczyzny po lipcu 1944 r., która doprowadziła do powstania antykomunistycznej konspiracji. Przedstawiono wybrane fragmenty działalności podziemia (AK, ROAK, DSZ, WiN), tematykę amnestii oraz powołanie przez Mariana Pilarskiego "Jara" II Inspektoratu Zamojskiego AK. Film przybliża rodzaj działalności prowadzonej przez organizację M. Pilarskiego, dowódców grup zbrojnych oraz jej rozbicie, procesy sądowe i zapadłe wyroki, którą opatrzono komentarzami historycznymi oraz wspomnieniami.
Kilka uwag do filmu.
Autorzy bardzo szeroko przedstawili Zamojszczyznę w latach 1944-1947, co mnie ma bezpośredniego związku z II Inspektoratem Zamojskim AK. Wydaje się jednak, że zabieg ten był konieczny, aby widzowi przybliżyć problematykę ponownego wejścia do konspiracji struktur AK. "Żołnierze Wyklęci" nie wzięli się bowiem "znikąd". Najczęściej byli to żołnierze niepodległościowych struktur AK, NSZ, którzy po wkroczeniu na tereny Polski wojsk sowieckich i (l)WP byli ścigani za swoją działalność w podziemiu antyniemieckim. Pomimo "rzekomej" zachęty "władzy ludowej" do wyjścia z podziemia byli wywożeni na Syberię, aresztowani i prześladowani przez organy komunistycznej represji. Te okoliczności przedstawia wstępna część filmu.
Kilka uwag do filmu.
Autorzy bardzo szeroko przedstawili Zamojszczyznę w latach 1944-1947, co mnie ma bezpośredniego związku z II Inspektoratem Zamojskim AK. Wydaje się jednak, że zabieg ten był konieczny, aby widzowi przybliżyć problematykę ponownego wejścia do konspiracji struktur AK. "Żołnierze Wyklęci" nie wzięli się bowiem "znikąd". Najczęściej byli to żołnierze niepodległościowych struktur AK, NSZ, którzy po wkroczeniu na tereny Polski wojsk sowieckich i (l)WP byli ścigani za swoją działalność w podziemiu antyniemieckim. Pomimo "rzekomej" zachęty "władzy ludowej" do wyjścia z podziemia byli wywożeni na Syberię, aresztowani i prześladowani przez organy komunistycznej represji. Te okoliczności przedstawia wstępna część filmu.
Z uwagi na ograniczony czas filmu nie przedstawiono w niej szeregu osób wchodzących w skład organizacji, co wydaje się zupełnie zrozumiałe. Gdyby chciano przedstawić wszystkich żołnierzy II Inspektoratu, a organizacja liczyła ponad 200 osób, film musiałby trwać kilka godzin.
Pomimo faktu, że organizacja ta była bardzo liczna przez 2 lata nie zostało ujawnione jej istnienie. Działania zbrojne żołnierzy tej formacji nie były przez UB kojarzone z utworzeniem i podległością wyższej strukturze dowódczej. Początkowo nie ustalono tej zależności m.in. przy aresztowaniu Piotra Smagały "Sroki" (25 VI 1949 r.), Andrzeja Stachyry "Saturnina" (7 VII 1949 r.) czy obławie na Dominika Brodaczewskiego (8 IV 1949 r.), Antoniego Zawiślaka (25 VI 1949 r.) i Tadeusza Łagody "Barykady" (13 X 1949 r.) oraz zatrzymaniu tego dnia Jana Spadkowskiego "Szpilki".
W kwietniu 1950 r. UB ujawniło istnienie II Inspektoratu Zamojskiego AK. W niedługim czasie ujęto dowódcę inspektora Mariana Pilarskiego (12 IV 1950 r.) oraz szereg osób pełniących funkcje kierownicze (m.in. niewymienionych w filmie Antoniego Buczaka "Smutnego", Antoniego Burzańskiego "Burzę", Stanisława Karczewskiego "Nieborę", Stanisława Niemczuka "Rolanda", Alfreda Tora "Zycha", Władysława Skowerę "Orkana", Mariana Woźniackiego "Mariana"), żołnierzy I Kompanii Ludwika Rogalskiego "Kanciarza" oraz szereg innych żołnierzy organizacji i wspomagających ich osób, w tym zakonników z klasztoru oo. bernardynów w Radecznicy.
Należy przy tym dodać, że pomimo ujawnienia i rozbicia struktur kierowniczych II Inspektoratu przez UB w kwietniu 1950 r. jego nieujęci żołnierze walczyli nadal.
W filmie wskazano, że żołnierze zasilili oddziały zbrojne. podano m.in. oddział "Romka". Był nim Antoni Mojżesz "Romek". W filmie, prawdopodobnie przez przeoczenie, nie podano jego nazwiska.
Żołnierze wchodzący w skład grup zbrojnych byli zawzięcie tropieni tropieni przez organa bezpieczeństwa. Nie wszystkim udało się im wymknąć:
W filmie wskazano, że żołnierze zasilili oddziały zbrojne. podano m.in. oddział "Romka". Był nim Antoni Mojżesz "Romek". W filmie, prawdopodobnie przez przeoczenie, nie podano jego nazwiska.
Żołnierze wchodzący w skład grup zbrojnych byli zawzięcie tropieni tropieni przez organa bezpieczeństwa. Nie wszystkim udało się im wymknąć:
- 18 II 1951 r. Józef Pyś "Ostry" zmarł w wyniku obrażeń odniesionych w walce z MO,
- 16 X 1951 r. w obławie zatrzymano Jana Spadkowskiego "Szpilkę" i Ludwika Greniuka "Żurawia",
- 13 XII 1951 r. obława UB i KBW zatrzymała Ryszarda Wińskiego "Dziadka" i Józefa Wiejaka "Śmiałego",
- 15 XII 1951 r. w walce z obławą zginęli Henryk Kwaśniewski "Lux", Wacław Kwaśniewski "Mściwy" oraz ujęto Stanisława Borsuka "Suchego", Jana Wiśniewskiego "Zawora", Antoniego Świszcza, Emilię Świszcz i Mieczysława Piłata. Łączniczka oddziału "Luxa" Wanda Piłat zmuszona była się ukrywać do 3 V 1952 r., kiedy ujawniła się.
- 20 XII 1951 r. w walce z obławą zginął Stanisław Pakos "Wrzos" oraz zatrzymano Jana Kukiełkę i Tadeusza Jagodę.
- 11 V 1952 r. podczas obławy KBW zginęli Eugeniusz Malec "Rysiek" i Antoni Mojżesz "Romek",
- 23 V 1952 r. w walce z obławą KBW zginął Wincenty Mieczysław Wróblewski "Szum",
- 20 VI 1952 r. zginął Jan Hadam "Agrest" zastrzelony w zasadzce MO,
- 19 V 1953 r. zatrzymano Stanisława Rajtara "Śmigułę", który jednak uciekł. Ponownie znalazł się w rękach UB 23 VI 1953 r.
- 4 III 1954 r. w obławie zatrzymano Bolesława Wojtasia "Heńka".
Ostatnim ujętym z bronią w ręku był Czesław Szewluk "Orlik". Ten żołnierz AK, WiN i II Inspektoratu walczył zbrojnie od 1943 r. do 1954 r. 15 XII 1954 r. został zatrzymany w Warszawie w wyniku kombinacji operacyjnej MBP. Historia jego ukrywania się oraz okoliczności ujęcia same w sobie mogą stanowić kanwę oddzielnego filmu.
Poniżej fragmenty filmu "Wszystko dla Polski - II Inspektorat Zamojski AK"
 |
| Marian Pilarski "Jar" |
 |
| Stanisław Bizior "Eam" po zatrzymaniu przez UB |
 |
| Marian Pilarski "Jar" po zatrzymaniu przez UB |
W moim przekonaniu taki film był potrzebny. Stanowi on istotne przybliżenie odbiorcy niezbyt znanej tematyki a także zachętę do poszerzenia swojej wiedzy przez osoby, które zainteresują się dziejami tej organizacji. Z drugiej strony stanowi wiadomy znak dla rodzin żołnierzy II Inspektoratu, że pamięć o walce ich bliskich nie zostanie zapomniana.
Producentami filmu są Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Zamość (pod przewodnictwem prezesa Sławomira Zawiślaka) i Telewizja Polska SA Oddział w Lublinie.
Zapraszam do obejrzenia filmu.
link do filmu:
https://www.youtube.com/watch?v=zBMc_DWpFM0&feature=share&fbclid=IwAR20223HtIRjoaa0U7xolrlnDg9dARkrAzb4V7A8BmDiPUelxtFQM1-h1oU
1 maja 2019 r. odbył się pokaz ww. filmu w Biłgoraju. Po nim odbyła się krótka debata historyczna
1. https://youtu.be/lIjUPq2XOhI - fragment debaty
2. https://youtu.be/4-Jk5RwMhnc- fragment debaty.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz