Por. Czesław Szewluk "Miś", "Orlik"

Porucznik Czesław Szewluk "Miś", "Orlik" był nietuzinkową postacią. Nieprzerwanie, przez 13 lat, walczył z okupantem niemieckim oraz narzuconą przez Sowietów władzą komunistyczną (od 1941 r. do grudnia 1954 r.). Skutecznie wymykł się obławom KBW oraz rozpracowującej go agenturze komunistycznych organów represji. W tych działaniach dzielnie sekundowała mu żona Janina Szewluk wspierając go materialnie i duchowo oraz podejmując działania uniemożliwiające jego ujęcie oraz maskujące (rzekomy wyjazd z kraju). Działania Urzędu Bezpieczeństwa, w celu jego zatrzymania oraz przeprowadzona w 1954 r. kombinacja operacyjna Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (rzekomy wyjazd na Zachód) wskazywały jak dużą wagę władze komunistyczne przykładały do ujęcia ostatniego niezłomnego żołnierza Zamojszczyzny. Nie ulega wątpliwości, że jego patriotyczna postawa winna być wzorem do naśladowania, a sylwetka niezłomnego żołnierza Rzeczypospolitej nie powinna zginąć z kart historii naszego kraju. 

Czesław Szewluk urodził się 18 sierpnia 1924 r. w Koniuchach. Jego rodzice Jerzy i Zofia (z domu Strzelańska) byli rolnikami. W 1937 r. ukończył 7 klas szkoły powszechnej w Zawalowie. Z zawodu był rolnikiem. Do wybuchu II wojny światowej pracował na kolei w Koniuchach. Od października 1941 r. był żołnierzem ZWZ/AK placówki Kotlice w rejonie Skierbieszów dowodzonej przez ppor. Stanisława Kleszczyńskiego „Gniadosza”. Od października 1942 r. żołnierz plutonu szturmowego „Orlik” dowodzonego przez Wacława Kliszcza „Bogdana”, „Wichra” jednak na co dzień pozostawał w gospodarstwie rodziców.

W okresie 1940 r. -  sierpień 1943 pracował jako robotnik kolejowy w Koniuchach. Tam też pracował spokrewniony z nim żołnierz AK Ludwik Rogalski „Szczepan”. W sierpniu 1943 r. „Miś” otrzymał wezwanie do pracy przy niemieckim pociągu tzw. Bauzugu przeznaczonym do naprawiania torów po aktach partyzanckiego sabotażu oraz bombardowaniach. Szewluk nie chciał tam pracować. Z uwagi na fakt, że niestawienie się do pracy mogło wywołać represje w stosunku do niego i jego najbliższej rodziny musiał „zniknąć” z domu. Z drugiej strony pójście do partyzantki, bez żadnego zabezpieczenia wobec mieszkających we wsi niemieckich osadników również mogło spowodować represje wobec rodziny Szewluka. Wobec powyższego ustalono, że „Miś” znajdzie się w partyzantce na skutek „rzekomego” uprowadzenia przez Ukraińców. Akcję mieli wykonać żołnierze oddziału „Wiklina” dowodzonego przez Józefa Kaczoruka ps. Kiwi, Ryszard.

Wieczorem 10 sierpnia 1943 r. do zabudowań „Misia” przyszli partyzanci: Wincenty Bętkowski „Ryży”, Wacław Borowski „Sierp”, Jan Ogórek „Czarny”, Antoni Przybysz i Ludwik Rogalski „Szczepan”, aby wykonać  pozorne uprowadzenie „Misia” przez Ukraińców.  

Po latach Czesław Szewluk wspominał: „W 1943 r. „Miś” dostał wezwanie do stawienia się u zawiadowcy odcinka drogowego w Werbkowicach, na razie nie wiedział po co […]. Władze kolejowe wzywały go do zgłoszenia się w Zamościu, celem podjęcia „chlubnej” pracy w Baucugu [Bauzugu - dopisek B.S.]. To był specjalny pociąg z liczną obsługą niemiecką i polską, niemiecką do nadzorowania, polską do pracy, przeznaczoną do naprawy zminowanych [wysadzonych - dopisek B.S.] lub zbombardowanych mostów i torów kolejowych. Do takiej pracy u Niemców „Miś” się nie nadawał. Wysadzać mosty i tory to i owszem. Natychmiast zameldował o tym „Szczepanowi” (Ludwik Rogalski), który miał kontakt z [Józefem Kaczorukiem - dopisek B.S.] „Ryszardem” i [Stanisławem Kleszczyńskim - dopisek B.S.] „Gniadoszem” i już trzeciego dnia dostał odpowiedź. Wyznaczono mu dzień i godzinę, kiedy ma być zabrany z domu, a mieszkał pomiędzy „cyganami” inaczej „czarnymi”[w ten sposób, od kolorów noszonych mundurów nazywano niemieckich nasiedleńców Zamojszczyzny- dopisek B.S.], gdyż Koniuchy były wysiedlone. To była wieś ukraińska, a Polaków we wsi mieszkały tylko 4 rodziny: Mrówczyńscy, Marczukowie, Pawełczuk i „Miś” z matką. Ukraińcy byli wysiedleni do pow. biłgorajskiego na gospodarstwa po wysiedlonych Polakach. „Miś” w wyznaczonym dniu trochę się niepokoił jak się to wszystko ułoży ponieważ co dzień widział jak „czarni” wystawiają wartę uzbrojoną w kb [karabiny - dopisek B.S.] w całej wsi. Na wartowni, która była niedaleko od domu „Misia” mieli lkm. W sierpniu 1943 r. dokładnie którego dnia nie pamiętam [10 VIII 1943 r. - dopisek B.S.], wieczorem matka „Misia” już poszła do łóżka, a on udając, że też chce spać poszedł się umyć. Wtedy usłyszał stąpanie koło mieszkania i pod oknami, a za chwilę stukanie do drzwi. Wiedząc kto stuka szybko się ubrał i poszedł otworzyć drzwi. Do mieszkania wszedł [Wincenty Bętkowski] „Ryży” z pistoletem w ręku. Podszedł do łóżka matki i po ukraińsku zaczął psioczyć na Polaczków, kazał się matce odwrócić do ściany i nie wychodzić z mieszkania. Matka nie wiedziała co to się dzieje [nie była uprzedzona o akcji, aby się nie „wygadała” - dopisek B.S.] ponieważ wiadomo było, że żandarmeria niemiecka zabierze ją na przesłuchanie. W czasie przesłuchania [przez Niemców - dopisek B.S.] powiedziała tak jak było, że syna jej zabrali Ukraińcy bo po ukraińsku rozmawiali i na pewno gdzieś [go] zamordowali. Wzywana była na posterunek żandarmerii do Kotlic aż do grudnia 1943 r. W końcu dali jej spokój. My natomiast kiedy wyszliśmy  z domu „Misia”  - a była księżycowa noc – „czarni” już zauważyli nas i zaczęli biec [w naszym kierunku - uzupelnienie B.S.]. Wtedy nie było odwołania trzeba było do nich postrzelać, a oni do nas też, ale szybko zaprzestali pogoni słysząc nad głowami nasze kule. Okrążając Koniuchy wyszliśmy na pola w kierunku Jabłońszczyzny. Tej nocy „Miś” zatrzymał się u Bętkowskiego Wincentego ps. „Ryży” lecz nie na długo. Ponieważ Jabłońszczyzna leży niedaleko Koniuch. Trzeciego dnia przyszedł po niego przewodnik i odprowadził go na kwaterę dla niego przygotowaną kilka kilometrów dalej na kolonię Dub-Tomaszówkę. Tam był do grudnia 1943 r.”.

 Szewluk został umieszczony na placówce AK w Rozdołach podlegającej Stanisławowi Kleszczyńskiemu „Gniadoszowi”. W tym czasie spotykał się m.in. z Henrykiem Jońcem „Smokiem” i Władysławem Chwiejczakiem „Przebiegłym”.

Od 20 kwietnia 1944 r. do początków czerwca 1944 r. uczęszczał na kurs podoficerski w Bończy koło Rozdołów, który ukończył uzyskując stopień kaprala. Od czerwca 1944 r. był dowódcą 1 drużyny w 4 plutonie Wincentego Bętkowskiego „Ryżego” w kompanii „Wiklina”. Brał udział w akcjach bojowych m.in. wysadzeniu mostu kolejowego pod Miączynem (październik 1942 r.), likwidacji zasiedlonej niemieckiej wsi Cieszyn (23 I 1943 r.), przeciwko UPA w Bereściu (16 III 1944 r.) i w bitwie z Niemcami pod Czartorią (13 VI 1943 r.). Za bojową postawę w czasie walki pod Czartorią został przedstawiony przez „Ryszarda” do odznaczenia Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Jednak wniosek przekazany Janowi Turowskiemu „Norbertowi” nie został zrealizowany z powodu aresztowania „Norberta” przez UB.

Po rozbrojeniu oddziału 22 lipca 1944 r. „Miś” powrócił do domu. Nie ujawnił się w 1945 r. kontynuując działalność podziemną do 1947 r. w ramach Delegatury Sił Zbrojnych, Ruchu Oporu Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Gdy obwód zamojski WiN wiosną 1947 r. przystąpił do akcji ujawnieniowej Szewluk ujawnił się przed Powiatowym Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego w Zamościu w dniu 11 kwietnia 1947 r. Zdał broń w postaci rusznicy przeciwpancernej (PTR) nr 646 i otrzymał zaświadczenie o ujawnieniu nr  67641. 

Fragment ankiety ujawnieniowej z 1947 r.

         W początkach 1948 r. Marian Pilarski „Jar” zaczął tworzyć na Zamojszczyźnie nową organizację antykomunistyczną, nazywaną przez UB Inspektoratem nielegalnej organizacji AK, zaś w historiografii - II Inspektoratem Zamojskim Armii Krajowej. „Miś” stał się żołnierzem tej struktury w końcu sierpnia lub początku września 1948 r. a został zwerbowany przez Józefa Włoszczuka „Pistoleta”. Szewluk pełnił funkcję łącznika zastępcy inspektora i dowódcy rejonu Zamość  - Władysława Skowery „Orkana”. Posługiwał się wówczas pseudonimem „Orlik”

Latem 1949 r. „Orlik” uczestniczył w odprawie II Inspektoratu Zamojskiego AK u Ludwika Rogalskiego „Kanciarza” i Jana Kapusty w kol. Poddąbrowa, gdzie złożyli przysięgę nowi członkowie organizacji. Szewluk współpracował i brał udział w akcjach oddziału Ludwika Rogalskiego „Kanciarza”, który tworzyli żołnierze zamieszkujący teren Kotlic i Zawalowa m.in.: W. Borowski „Sierp”, Jan Kapusta „Łączka”, Alfred Kaszuba „Wąż”, Stanisław Przybysz „Maszynka” i Bronisław Załoga „Wicher”, których znał jeszcze z działalności w AK m.in. 31 sierpnia 1948 r. w Cześnikach na byłego wicestarostę i pełnomocnika do spraw reformy rolnej Franciszka Kaweckiego i 23 lutego 1949 r. w Tyszowcach na kasjera Spółdzielni Zbytu Produktów Rolnych w Tomaszowie Lub.

       Działalność organizacji nie została ujawniona do kwietnia 1950 r. W dniu 1 kwietnia 1950 r., w ramach operacji przeciwko oddziałowi Stanisława Pakosa „Wrzosa”, funkcjonariusze UB, w sposób niejawny, zatrzymali Józefa Ogórka, który według doniesień agenturalnych miał zajmować się garbowaniem skór wraz ze Janem Kiełbińskim „Szpilką”. W trakcie przesłuchania J. Ogórek wskazał, że w domu L. Rogalskiego często odbywają się narady w sprawach konspiracyjnych, w trakcie których Ludwik Rogalski jest nazywany komendantem. W toku kombinacji operacyjnej zatrzymano L. Rogalskiego, który zaprzeczył informacjom Ogórka. Podał, że w sprawach gospodarczych przychodzą do niego różni rolnicy, w tym Czesław Szewluk.

9 kwietnia 1950 r. MO podjęło próbę zatrzymania Szewluka, która się  nie powiodła bowiem „Orlik”, wracający do domu z Zamościa, zauważył przebywających na posesji milicjantów. Nie wszedł więc już do domu. Zabrał z kryjówki w ogrodzie pistolet TT i udał się na posesję Stanisława Szadego „Brzytwy”, którego powiadomił o sytuacji. Ukrywali się wspólnie. Początkowo w lesie tyszowieckim i kotlickim a następnie u gospodarzy Antoniego Kornasa i Jana Żyły w kol. Honiatycze. W dniu 19 kwietnia 1950 r. PUBP w Hrubieszowie wydał postanowienie o zatrzymaniu "Orlika".

W maju-czerwcu 1950 r. „Orlik” spotkał Ryszarda Wińskiego „Dziadka”, który ukrywał się w pobliżu. Od tej pory Szewluk nawiązał kontakt z braćmi Henrykiem Kwaśniewskim „Luxem” i Wacławem Kwaśniewskim „Mściwym”, którzy również byli żołnierzami II Inspektoratu z terenu hrubieszowskiego. Partyzanci ukrywali się na wspólnych „melinach”.

          Z uwagi na fakt, że aresztowania uniknęło kilkunastu członków organizacji dowódca rejonu Grabowiec, a także dowódca całości „lotnej żandarmerii” II Inspektoratu Wincenty Mieczysław Wróblewski „Szum” utworzył z nich oddział partyzancki. Liczył on ok. 16 osób i by podzielony początkowo na trzy a następnie cztery grupy, w tym  „Szuma”, „Luxa” (operujące na terenie pow. hrubieszowskiego) oraz Eugeniusza Malca „Ryśka” i Antoniego Mojżesza „Romka” (z terenu pow. zamojskiego). W jego skład wchodził również Szewluk, który często jednak ukrywał się samotnie i działał ze Stanisławem Pakosem „Wrzosem” oraz Józefem Pysiem „Ostrym”. Utrzymywał również kontakt z członkami oddziału WiN Jana Leonowicza „Burty”.

Szewluk uczestniczył w dwóch odprawach mających na celu reaktywowanie kierownictwa II Inspektoratu Zamojskiego AK: w czerwcu-lipcu 1950 r. w stodole Bolesława Dragana kol. Gdeszyn i w lipcu 1951 r. w lesie grabowieckim. W ich trakcie „Szum” chciał objąć dowództwo II Inspektoratu, zaś „Orlik” miał być komendantem lotnej żandarmerii. Inną analizowaną propozycją było objęcie dowództwa inspektoratu przez „Dziadka”, zaś szefostwa żandarmerii przez „Brzytwę”. Rozbieżności nie pozwoliły jednak wyłonić nowego dowództwa.
Ukrywający się żołnierze podejmowali działalność wymierzoną w organy MO i władzę spółdzielczą.

„Orlik” brał udział m.in. w akcjach:

- 3 marca 1951 r. na sklep spółdzielczy w Łabuńkach,

- 26 czerwca 1951 r. na sklep Gminnej Spółdzielni Samopomocy Chłopskiej we Wronowicach,

- latem 1951 r. na sklep spółdzielni Samopomoc Chłopska w Rozdołach,

- 5 sierpnia 1951 r. w rozpędzeniu zebrania gromadzkiego we wsi Rogów pow. Hrubieszów i pobiciu sołtysa tej gromady Bronisława Kołodzieja za złe odnoszenie się do gospodarzy, u których ukrywał się „Szum”.

Niemniej jednak działania agenturalne UB i akcje zbrojne wymierzone w partyzantkę antykomunistyczną doprowadzały do stopniowej likwidacji ostatnich grup zbrojnych II Inspektoratu walczących z nowym reżimem. 18 lutego 1951 r. J. Pyś „Ostry” został ciężko ranny w wyniku potyczki z MO i zmarł w szpitalu w Zamościu. 15 grudnia 1951 r. w wyniku obławy UB i KBW w kol. Alojzów zginęli H. Kwaśniewski „Lux” i W. Kwaśniewski „Mściwy”. 20 grudnia 1951 r. w kol. Brudek w obławie KBW i UB zginął Stanisław Pakos „Wrzos’. 11 maja 1952 r. w walce z obławą zginęli E. Malec „Rysiek” i A. Mojżesz „Romek”. 23 maja 1952 r. w Gliniskach zginął W.M. Wróblewski „Szum”.   

Od tego czasu „Orlik” ukrywał się samotnie.

1 września 1952 r. komendant powiatowy MO w Hrubieszowie Tadeusz Stawinoga wraz z sześcioma funkcjonariuszami MO próbowali ująć „Orlika” przebywającego na swojej posesji w Koniuchach. W trakcie rewizji jeden z milicjantów odkrył go na strychu jednak żona „Orlika” Janina Szewluk swoim działaniem, poprzez wchodzenie na linię ognia uniemożliwiała MO skuteczne oddanie strzałów do męża. „Orlik” wyskoczył z budynku. Postrzelił w prawą rękę Stefana Czernija z posterunku MO w Miączynie. Następnie uciekał w stronę lasu. Za nim podążała milicja. Gdy dobiegł do torów kolejowych udało mu się przebiec przed przejeżdżającym pociągiem, który odgrodził go na chwilę od pościgu. Szczęśliwie dotarł do lasu. W wyniku strzelaniny „Orlik” został ranny dwukrotnie w rękę i w bok. Po jego ucieczce MO zatrzymała na kilka dni Janinę Szewluk. Koszula ze śladami tych postrzałów przez wiele lat była w posiadaniu syna „Orlika”.

3 września 1952 r. zorganizowano na „Orlika” dwie zasadzki, każdą złożoną z 3 milicjantów i 1 funkcjonariusza UB, które zakończyły się niepowodzeniem. W celu ujęcia Szewluka UB prowadził rozpracowanie agenturalne pod kryptonimem „Bojówka”, w którym wykorzystywano 10 informatorów: „Demiana”, „Grochowskiego”, „Jasia”, „Karola”, „Kozaka”, „Kruka”, „Leszczynę”, „Papieża”, „Wojciecha” i  „Zawieję”. Nie dało to jednak rezultatu. Do ustalenia miejsca pobytu i ujęcia „Orlika” w 1954 r. wykorzystywano m.in. informatorów o pseudonimach: „Bolek”, „Gajewski”, „Grochowski”, „Gruby”, „Janusz”, „Karol”, „Kuropatwa”, „Leszczyna”, „Lis”, „Mucha”, „Toporek”, „Wojciech” i „Znak”. 

Partyzant był jednak ciągle nieuchwytny. Nie wierzył w zapewnienia nowej władzy i nie zamierzał się poddać. Współpracował m. in. żołnierzem grupy Jana Leonowicza „Burty”  - Janem Turzynieckim „Mogiłką”. Wspólnie 5 września 1953 r. dokonali akcji na filię sklepów Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Sobolu i Czartowcu. 26 maja 1954 r. „Orlik” samodzielnie wykonał akcję ekspropriacyjną w filii sklepu spółdzielczego GS w Łabuńkach.

Aby zmniejszyć ilość obław i rewizji poszukujących Szewluka latem 1954 r. „Orlik” za pośrednictwem swojej żony Janiny rozpuścił pogłoskę, że przebywa poza granicami kraju. W tym celu, za pośrednictwem rodziny, wysłano z Holandii do kraju podpisane przez niego listy. Jeden z nich skierowano do KPMO Hrubieszów. niemniej jednak pozoracja nie okazała się skuteczna.
Dalsze pozostawanie Szewluka w kraju nie rokowało nadziei na przeżycie.W celu umożliwienia „Orlikowi” wyjazdu z kraju Janina Szewluk starała się nawiązać kontakt listowny z Radiem Wolna Europa. Na uzyskany z audycji radiowej adres za granicą wysłała list z prośbą o pomoc. Korespondencja ta jednak została przejęta WUBP w Lublinie. W sprawę ujęcia Szewluka włączył się Wydział VII Departamentu II MBP w Warszawie. Sporządzono fikcyjne odpowiedzi na list  Janiny Szewluk, celem wprowadzenia do jej otoczenia agenta UB.  29 października 1954 r. agent UB „Kamiński” spotkał się z Janiną Szewluk. Była ona nieufna jednak udało mu się wkrótce ją przekonać, że jest wysłannikiem RWE.  W trakcie rozmowy umówiono następne spotkania na 4 i 11 listopada 1954 r. w Zamościu i zabezpieczono kontakt korespondencyjny. Celem uwiarygodnienia „Kamińskiego” UB przesłało Janinie Szewluk paczkę z lekarstwami z zagranicy. Fałszywy „wysłannik RWE” odbył z J. Szewluk trzy spotkania w okresie od 15 listopada 1954 r. do 23 listopada 1954 r. Termin wyjazdu Szewluka z kraju ustalono między 15 a 19 grudnia 1954 r. Miał on nastąpić drogą morską ze Szczecina. Ustalono, że „Orlik” przybędzie do Warszawy uzbrojony jedynie w broń krótką, gdzie zamieszka na jakiś czas przed wyjazdem na Pomorze. Według UB długość pobytu na „melinie” uzależniona była od wartości operacyjnych informacji, które Szewluk mógł przekazać. 14 grudnia 1954 r. "Orlik" z żoną Janiną przybyli do Warszawy, gdzie spotkali się z „Kamińskim”. Zostali zaprowadzeni na rzekomą „melinę”, gdzie przenocowali. 15 grudnia 1954 r. „Orlik” i „Kamiński” udali się na Dworzec Wschodni w Warszawie, celem wykupienia biletów kolejowych do Szczecina, skąd mieli wyjechać za granicę. W czasie, gdy Szewluk kupował bilet, „przedstawiciel RWE” pozostał na peronie. W tym czasie UB i MO zorganizowało akcję celem ujęcia „Orlika”. Mianowicie jakiś pasażer, któremu przy kasie rzekomo skradziono walizkę zameldował MO o jej kradzieży i wskazał, że sprawcą był Szewluk. Wówczas ok. godz. 13.00 „Orlik” został zatrzymany. W wyniku przeprowadzonej rewizji walizki, znaleziono u niego pistolet TT i 32 szt. amunicji. W tej kombinacji operacyjnej uczestniczyło 7 pracowników UB. 

Zlecenie UB dot. listów

Zlecenie UB dot. listów

Fragment doniesienia "Kamińskiego"

List "Orlika" przesłany do MO

Raport UB dot. wysłania paczki do Janiny Szewluk

Raport o zatrzymaniu "Orlika"

Po zatrzymaniu „Orlik” ujawnił swoje prawdziwe nazwisko. Przebywającym w poczekalni dworcowej pasażerom, zdziwionym przeprowadzoną akcją, wyjaśniono, że: „zatrzymany jest złodziejem, od dłuższego czasu kradnie walizki, palta i inne przedmioty pasażerom z pociągu [...]. Obecni w liczbie 10 osób wyrażali się z uznaniem dla MO za sprawne przeprowadzenie aresztu”.

Następnie 16 grudnia 1954 r. „Orlik” został przewieziony do WUBP w Lublinie i osadzony w więzieniu. Tam został „obstawiony” agenturą celną, która przekazywała podawane przez niego informacje o działalności antykomunistycznej oraz przekazywane żonie wskazówki jak ma się zachować w razie aresztowania.

30 grudnia 1954 r. w wyniku rewizji u Kazimiery Ogórek w Kotlicach, gdzie wcześniej ukrywał się „Orlik”, na strychu, znaleziono pm P.P.S. i 32 szt. amunicji. W toku intensywnego śledztwa „Orlik” był wielokrotnie przesłuchiwany i poddawany torturom m.in. wieszano na drągu i bito go w pięty oraz po całym ciele, wlewano wodę do nosa i sadzano na odwróconej nodze od stołka. Te katusze spowodowały u niego obrażenia organizmu, które dopiero w późniejszym czasie zakończyły się interwencją chirurgiczną.

Szewluk został oskarżony o usiłowanie zmiany przemocą ustroju, posiadanie broni, zamach na funkcjonariusza publicznego i rozboje.

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z 8 sierpnia 1955 r. sygn. IVa K 8/55 został skazany na karę dożywotniego więzienia. W wyniku wniesionej przez niego rewizji Sąd Najwyższy w Warszawie 30 października 1958 r. sygn. III K 979/58 zmienił wyrok w zakresie kary wymierzając mu 15 lat więzienia, którą na mocy amnestii obniżono do 10 lat więzienia. Wymierzono mu również 5 lat pozbawienia praw publicznych i przepadek całego mienia. Z Lublina został przewieziony do więzienia we Wronkach. 

Fragment wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z 1955 r.

Fragment wyroku Sądu Najwyższego z 1958 r.

Z uwagi na doznane w czasie tortur uszkodzenia ciała do czerwca 1956 r. leżał w szpitalu więziennym. 14 czerwca 1957 r. został przeniesiony do więzienia w Strzelcach Opolskich. Tam pracował w zakładzie cholewkarskim nie otrzymując za to żadnego wynagrodzenia. Po jakimś czasie przeniesiono go do więzienia w Łodzi i tam przeszedł zabieg chirurgiczny. Następnie został powtórnie przeniesiony do więzienia w Strzelcach Opolskich, gdzie nadal pracował jako cholewkarz. Awansował przy tym od stanowiska zwykłego pracownika do stanowiska kierownik jakości. Więzienie opuścił więzienie 15 grudnia 1964 r. odsiadując zasądzoną karę do ostatniego dnia. Powrócił do rodziny w Koniuchach, a następnie od stycznia 1965 r., zamieszkał w Zamościu. 

Zwolnienie z więzienia

Ukończył Technikum Mechaniczne w Zamościu uzyskując wykształcenie techniczne w zakresie obróbki metali skrawaniem. Pracował w Zamojskich Zakładach Przemysłu Terenowego. Do czerwca 1971 r. pracował w Zakładach Metalowych „Zamet” w Zamościu na stanowisku ślusarza. Od września 1971 r. do 1985 r. pracował w Zakładach Mięsnych w Zamościu jako maszynista chłodniczy.

Był członkiem: ZBOWiD (od 6 VIII 1986), Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej (od 10 VI 1991 r.), Związku Byłych Więźniów Politycznych Zamojszczyzny Okresu Lat 1944-1989 r. (od 13 V 1997 r.); Zrzeszenia WiN Okręg Lublin (od 16 XI 1998 r.).

Awanse: 1. Rozkazem Stanisława Książka „Turii” z 16 lipca 1945 r. został awansowany ze stopnia starszego strzelca do stopnia kaprala ze starszeństwem od  3 maja 1944 r.,
2. Rozkazem personalnym nr 2/90 szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Zamościu z 13 sierpnia 1990 r. został awansowany do stopnia starszego sierżanta,
3. Postanowieniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 29 grudnia 1999 r. został awansowany do stopnia podporucznika,
4. Decyzją Ministra Obrony Narodowej z 11 grudnia 2003 r. został awansowany do stopnia porucznika. 

Rozkaz S. Książka "Turii". "Miś" podkreślony czerwonym kolorem.

Mianowanie do stopnia porucznika

Otrzymał odznaczenia: Medal Wojska (1948), Krzyż Armii Krajowej (1989), Krzyż Partyzancki (1996), Krzyż Więźnia Politycznego (1996), Krzyż Walki o Niepodległość (1997), Krzyż Zrzeszenia WiN (1999), odznakę pamiątkową „Akcji Burza” (1994), odznakę Weterana Walk o Niepodległość (1995); odznakę pamiątkową Zrzeszenia WiN (2005). Ponadto na podstawie patentu nr 4392 uzyskał prawo do zaszczytnego tytułu „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” (1999).

                

Na jego wniosek postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z 7 listopada 1994 r. sygn. IV Ko 1277/92 stwierdzono nieważność wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z 1955 r. uznając, że zarzucone Czesławowi Szewlukowi czyny były popełnione w wyniku działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. W uzasadnieniu wyroku skazującego „Orlika” na karę wieloletniego więzienia w 1955 r. sąd podnosił: „Oskarżony realizował swój zamiar obalenia przemocą ustroju PRL początkowo poprzez działalność przestępczą w ramach istniejącej organizacji kontrrewolucyjnej, a następnie po jej likwidacji przez władze bezpieczeństwa […] czynił to samo dopuszczając się tego samego rodzaju przestępstw z tych samych pobudek co poprzednio w ramach przynależności do organizacji. W tych warunkach nic nie stoi na przeszkodzie przyjęciu, że cała działalność Cz. Szewluka stanowi jedno przestępstwo, pomimo, iż część tej działalności przypada na okres po likwidacji organizacji kontrrewolucyjnej, w której Szewluk rozpoczął swoją działalność”. Rozpoznając wniosek o stwierdzenie nieważności wyroku Sądu Wojewódzkiego uznano, iż jest on całkowicie uzasadniony. Czesław Szewluk został bowiem skazany za czyny o charakterze politycznym, zmierzając swoją działalnością do obalenia panującego wówczas (1948-54) ustroju Państwa Polskiego. Działalność jego stanowi zatem działanie na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego”.

Fragment postanowienia o unieważnieniu wyroku

Ostatni, ujęty z bronią w ręku, żołnierz II Inspektoratu Zamojskiego AK zmarł 8 listopada 2009 r. w szpitalu w Zamościu i został pochowany na Cmentarzu Parafii Katedralnej Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu (kwatera VI.4.24). 

Grób Cz. Szewluka w Zamościu

            Od 1945 r. był żonaty z Janiną Borowską i miał syna Janusza (ur. 1946 r.).

 Bibliografia:

APL, sygn.  35/1099/0/6/136,

AIPN Lu 00103/62,

AIPN Lu 003/1003,

AIPN Lu 01/435,

AIPN Lu 02/397,

AIPN Lu 08/287

AIPN Lu 014/564, 

AIPN Lu 016/505,

AIPN Lu 043/36,

Postanowienie OKBZpNP w Lublinie o umorzeniu śledztwa sygn. S 8/00/Zk, 31 VII 2007 r.,

J. Jóźwiakowski, Armia Krajowa na Zamojszczyźnie, t. II, Lublin 2001,
W. Hryniewiecki, My z Zamojszczyzny, Warszawa 1988,

W. Hryniewiecki, Nie dla nich zagrzmiały zwycięskie fanfary..., Łódź 1993,

W. Hryniewiecki, „Miś” - „Orlik” – część 1, „Gazeta zamojska” nr 1, 10 I 2012 r.,

W. Hryniewiecki, „Miś”- „Orlik” – część 2, „Gazeta zamojska” nr 2, 17 I 2012 r., 

W. Hryniewiecki, „Miś”- „Orlik” – część 3, ostatnia, „Gazeta zamojska” nr 3, 24 I 2012 r.,

Cz. Szewluk, Uprowadzenie Czesława Szewluka ps. „Miś” z Koniuch, rkp. niepubl., b.d., Archiwum  Janusza Szewluka, kopia w zbiorach autora,

Cz. Szewluk, Kurs podoficerski dla drużynowych - instruktorów, rkp. niepubl., b.d., Archiwum Janusza Szewluka, kopia w zbiorach autora,

Czesław Szewluk, http://ksiegazmarlych24.pl/search.php?search=szewluk, dostęp: 1 VIII 2017 r.,

Relacja Heleny Kostrubiec, 27 II 2016 r., w zbiorach autora,

Relacja Janusza Szewluka, 28 IV 2018 r., w zbiorach autora,

Dokumenty Czesława Szewluka z Archiwum Janusza Szewluka, kopie w zbiorach autora.

Fotografie pochodzą z zasobów Archiwum Państwowego w Lublinie, IPN, zbiorów Bartłomieja Szyprowskiego oraz zbiorów Janusza Szewluka.

Bartłomiej Szyprowski