II Inspektorat Zamojski AK oraz podziemie antykomunistyczne: Współczesne ślady 5. Cmentarze i inne

"Cmentarze wiele mówią o przeszłości.
Kto chce się dowiedzieć czegoś o historii,
musi zacząć od cmentarzy".
- Arno Surminski

Cmentarze - są kopalnią wiedzy dość rzadko wykorzystywaną przez historyków. Poniżej fotografie m.in. osób związanych z II Inspektoratem Zamojskim AK
1. Cmentarz w Dubie.

Kaplica na cmentarzu w Dubie, gdzie przechowywano broń I Kompanii Ludwika Rogalskiego "Kanciarza" z II Inspektoratu Zamojskiego AK

Franciszek Hrycyk "Bułat"

Stanisław Rogalski "Szczupak" żołnierz I kompanii L. Rogalskiego "Kanciarza"

Stanisław Przybysz "Maszynka" żołnierz I kompanii L. Rogalskiego "Kanciarza"

Alfred Kaszuba "Wąż" żołnierz I kompanii L. Rogalskiego "Kanciarza"

Jan Kapusta "Łączka" żołnierz I kompanii L. Rogalskiego "Kanciarza"

2. Cmentarz w Zawalowie

Bronisław Załoga "Wicher" żołnierz I kompanii L. Rogalskiego "Kanciarza"

Józef Włoszczuk "Czad" "Pistolet" - dowódca rejonu Sitno-Kotlice

3. Cmentarz w Horyszowie Polskim

Wacław Borowski "Sierp" żołnierz I kompanii L. Rogalskiego "Kanciarza"

4. Cmentarz w Grabowcu

Piotr Wszytko "Blacha" żołnierz oddziału W.M. Wróblewskiego "Szuma"

5. Cmentarz w Łabuniach

Stanisław Niemczuk "Grzegorz", "Roland" - dowódca rejonu Łabunie

Jan Ćwik, członek ZMP i komendant gminny SP zastrzelony przez oddział Stanisława Pakosa "Wrzosa" 6 V 1951 r. w Łabuńkach

Pomnik poświęcony żołnierzom 9. ppleg AK

6. Cmentarz w Teratynie


Ludwik Greniuk "Żuraw" żołnierz oddziału W.M. Wróblewskiego "Szuma"

7. Cmentarz w Werbkowicach

Emilia i Antoni Świszcz współpracownicy oddziału H. Kwaśniewskiego "Luxa"

8. Cmentarz w Tyszowcach

Marian Pilarski "Jar" dowódca II Inspektoratu Zamojskiego AK - mogiła symboliczna

Władysław Gniewski "Huragan" - dowódca placówki Tyszowce

Jan Kulik "Bela" - dowódca 21. kompanii AK przed M. Pilarskim

Józef Smoliński "Łoza" - łącznik M. pilarskiego

Jan Jakubiak "Puchacz", "Brzoza"

9. Cmentarz w Szczebrzeszynie

Jan Hadam "Agrest" - dowódca rejonu Szczebrzeszyn - mogiła symboliczna

Stanisław Karczewski "Niebora"

Feliks Świrgoń "Dąb", "Kołpak"

Jan Czuk "Kosa", "Miecz"

10. Bazylika pw. Świętego Antoniego w Radecznicy

Marian Pilarski "Jar" i Stanisław Bizior "Eam"

11. Cmentarz w Zagroblach k. Turobina

Andrzej Stachyra "Saturnin" - dowódca obwodu Krasnystaw

Piotr Smagała "Sroka" - dowódca oddziału zbrojnego w obwodzie Krasnystaw - mogiła symboliczna

12. Cmentarz w Tworyczowie

Czesław Walas "Orlik" - żołnierz oddziału J. Złomańca "Mosiądza" i A. Sobonia "Wichra"

13. Cmentarz przy ul. Unickiej w Lublinie - symboliczne tablice na ścianie kaplicy cmentarnej

14. Kościół pw. św. Bartłomieja w Sitańcu

15. Cmentarz w Zamościu

Czesław Szewluk "Miś", "Orlik"

16. Krzyż w Podborze k. Tyszowiec postawiony 17 VIII 1947 r. przez Mariana Pilarskiego i jego podkomendnych na pamiątkę obławy niemieckiej z 7 VI 1943 r. na żołnierzy AK i niewydanie przez okoliczną ludność M. Pilarskiego. Na krzyżu widnieje wypalony napis "Boże błogosław Ojczyźnie Naszej 1944 1947 17/VIII”. Stoi w miejscu, gdzie zatrzymane osoby zostały spędzone i torturowane. Zatrzymano członków AK z Podboru i okolic m.in. żołnierza 21 kompanii AK kpr. Stanisława Szwanca "Sęka". "Sęk" został wysłany do obozu koncentracyjnego na Majdanku.Tam został oznaczony numerem więźniarskim 6777[1]. Szwanc umarł w obozie 6 listopada 1943 r.[2].

[1]R. Horbaczewski, Drewniany krzyż dla pamięci, http://roberthorbaczewski.pl/aktualnosc97,5,,drewniany-krzyz-dla-pamieci.html, dostęp: 5 VIII 2018 r.; Informacja dot. Stanisława Szwanca z Muzeum Majdanek w Lublinie, http://www.majdanek.eu/pl/prisoners, dostęp: 17 XI 2018 r.

[2]I. Caban, Na dwa fronty. Obwód AK Tomaszów Lubelski w walce z Niemcami i ukraińskimi nacjonalistami, Lublin 1999, s. 341; I. Caban, Placówka Armii Krajowej Tyszowce. Z dziejów 21 kompanii, Lublin 1999, s. 123; Pismo Państwowego Muzeum na Majdanku do B. Szwanc; Wyciąg z aktu zgonu Stanisława Szwanc z USC Lublin.

Pozostałych zatrzymanych w Podborze mężczyzn zesłano na roboty do Rzeszy. W rozkazie nr 3/44 z 21 I 1944 r. M. Pilarski "Grom" wskazywał:

„Dla celów ewidencyjnych podaję, że kpr. „Sęk” aresztowany w dniu 7.VI.43 r. przez gestapo – zmarł śmiercią męczennika sprawy polskiej w dniu 5 listopada na Majdanku k/Lublina. Cześć jego pamięci”[3].
W oparciu o powyższe dokumenty można stwierdzić, że obława nastąpiła w 1943 r. a nie w 1944 r. stąd data 1944 na krzyżu nie jest datą obławy.

[3] Archiwum Państwowe w Lublinie, Rozkaz nr 3/44 Mariana Pilarskiego „Groma".

16. Grodzisko Kościółek w Puszczy Solskiej (niebieski szlak turystyczny - niedaleko wodospadu na rzece Jeleń). Miejsce stacjonowania w 1943-1944 r. Komendy Obwodu AK Tomaszów Lub. oraz szkoły podoficerskiej AK.