niedziela, 20 grudnia 2020

Modlitwa więzienna i życiorys Danuty Pilarskiej


 

Okres Świąt Bożego Narodzenia skłania ku refleksji nad swoim życiem, straconymi szansami oraz doświadczonymi kolejami losu. Poniżej prezentuję refleksyjny wiersz-modlitwę więzienną napisaną po latach przez Danutę Pilarską.  Prezentowana wersja jest jedynie uzupełniona w dwóch miejscach, aby pełniej oddać jego odbiór przez czytelnika.

 

Modlitwa

                                     W wigilię Bożej Nocy, w wieczór Twych narodzin,

                                     O co mam prosić i płakać zza kraty więziennej?

                                     Powtarzam modlitwę [niezmiennie][1] jak co dzień

                                     I czekam pierwszej gwiazdy wśród nocy złej ciemnej

 

                                     Kolędy już śpiewają za ścianą [sekretnie]

                                     A ja skulona w kącie pryczy proszę swego Boga:

                                     Oddal ode mnie Panie słabość i strach w śledztwie

                                      I niech nie zmylę śladu na stu fałszywych drogach

 

                                       Bądź wola Twoja tutaj i z tamtej strony bramy

                                       Ludziom z mojej sprawy daj doznać lepszej doli

                                       I odpuść nasze winy jak my odpuszczamy…

                                       A daj nam dzisiaj chleba w dniu głodu i niewoli

 

                                       W wigilię Bożej Nocy w wieczór Twych świętych narodzin

                                       Zawiał mi śnieg okienko w celi mej podziemnej

                                       Powtarzam, jak modlitwę codzienność martwych godzin,

                                        I czekam pierwszej Gwiazdy wśród nocy złej ciemnej[2].

 


Danuta Pilarska urodziła się 22 lutego 1929 r. w Kobryniu. Była córką zawodowego żołnierza Mariana Pilarskiego[3] i Wiery Samczuk[4]. W Kobryniu przebywała do 1940 r., gdzie w okresie 1936-1940 ukończyła pięć klas szkoły powszechnej. W grudniu 1940 r. wraz z rodzicami przyjechała do Tyszowiec. Tam zamieszkali w Podborze u Stanisława Jaremczuka, będącego krewnym jej rodziny. Do 1942 r. ukończyła kolejne dwie klasy szkoły powszechnej. W okresie 1944 - 1949 r. ukończyła cztery klasy gimnazjum w Tyszowcach. Uczęszczała do liceum w Tyszowcach, gdzie uczyła się w klasie o profilu przyrodniczym.

            W dniu 27 maja 1949 r. zdała egzamin maturalny i uzyskała świadectwo dojrzałości. W dniu 13 października 1949 r. została przyjęta na Wydział Humanistyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie. Studiowała tam przez 7 miesięcy.

Od czerwca 1950 r. była współpracownikiem oddziału Stanisława Pakosa „Wrzosa” z II Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej, a także Polskiej Armii Narodowej[5]. Miała za zadanie m.in. skontaktować Mariana Ciszewskiego „Makarona” z podziemiem antykomunistycznym działającym na Zamojszczyźnie. W styczniu 1951 r. skontaktowała „Makarona” z oddziałem Jana Leonowicza „Burty”. Wcześniej jak się wydaje na wysokości lata 1949 r. pomagała w kontaktach konspiracyjnych z ojcem M. Pilarskim. 

W dniu 13 lutego 1951 r. przebywała w mieszkaniu Mieczysława i Julii Zyjewskich przy ul. 3 maja 13/15 w Zamościu, które było lokalem kontaktowym Polskiej Armii Narodowej. Wraz z nią byli tam żołnierze II Inspektoratu Zamojskiego AK Ryszard Wiński „Dziadek” i Kazimierz Piotrowski „Czarny”, „Cygan”. Tego dnia przybyli tam funkcjonariusz Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, dalej PUBP, w Zamościu, celem zatrzymania Mieczysława Zyjewskiego. Na chwilę przed ich wejściem mieszkanie opuścił „Dziadek”. Pilarska i „Cygan” po jakimś czasie wyszli z mieszkania, lecz na klatce schodowej zostali zatrzymani przez funkcjonariuszy PUBP. „Cygan” zginął próbując się bronić. Pilarska została zatrzymana. W mieszkaniu została jej teczka, w której podczas rewizji znaleziono rewolwer Nagan i dwa granaty. Postanowieniem WPR w Lublinie z 13 lutego 1951 r. została tymczasowo aresztowana jako podejrzana o czyn z art. 86 § 2 KKWP. 17 lutego 1951 r. została osadzona w areszcie PUBP Zamość. W tym samym miesiącu przekazano ją do dyspozycji Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Lublinie i osadzona w więzieniu na Zamku w Lublinie. Przebywała również w areszcie UB na ul. Szopena w Lublinie m.in. wspólnie z Rozalią Taraszkiewicz-Otta.

W dniu 30 kwietnia 1952 r. została oskarżona o udzielanie, w okresie od czerwca 1950 r. do 13 lutego 1951 r,. pomocy oddziałom zbrojnym II Inspektoratu Zamojskiego AK, w tym poprzez udzielanie żywności i kwatery; radia i maszyny do pisania w celu tworzenia „gazetek”; skontaktowania żołnierzy „Wrzosa” z PAN; oraz „Makarona” z „Burtą tj. o czyny z art. 28 w zw. z art. 86 § 2 KKWP. Nadto oskarżono ją o podżeganie Ryszarda Wińskiego „Dziadka” do uwolnienia członka PAN Zbigniewa Uchnasta „Sylwana”, przebywającego po ujęciu pod strażą MO w szpitalu, tj. o czyn z art. 27 w zw. z art. 1 § 1 dekretu  z 13 czerwca 1946 r. Sprawa sądowa D. Pilarskiej została rozpoznana przez skład sądu pod przewodnictwem kpt. Czesława Lipskiego w dniu 13 czerwca 1952 r. Oskarżona występowała bez obrońcy. Wyrokiem WSR w Lublinie z 13 VI 1952 r. sygn. Sr 353/52 za czyn z art.28 w zw. z art. 86 § 2 KKWP skazana na 7 lat więzienia, utratę praw publicznych na lat 3 i przepadek mienia na Skarb Państwa. Na poczet kary zaliczono okres pozbawienia wolności od 13 lutego 1951 r. Uniewinniono ją od drugiego zarzucanego jej czynu. Wyrok uprawomocnił się 20 czerwca 1952 r.

Karę odbywała w więzieniu na Zamku w Lublinie. Tutaj też długi czas przebywała w szpitalu więziennym z uwagi na stan zdrowia. W listach prosiła o leki i zastrzyki wzmacniające organizm. Postanowieniem WSR w Lublinie z dnia 10 kwietnia 1953 r., w wyniku zastosowanej amnestii z 22 listopada 1952 r., zmniejszono jej wymiar kary do 4 lat i 8 miesięcy. Następnie w dniu 15 czerwca 1953 r. prośbę o jej przedterminowe zwolnienie wniosła Wiera Pilarska. W dniu 13 lipca 1953 r. WPR w Lublinie złożył wniosek o fakultatywne przedterminowe zwolnienie z więzienia, bowiem znajdowała się w ciężkim stanie zdrowia oraz odbyła połowę zasądzonej kary. Postanowieniem WSR w Lublinie z dnia 15 lipca 1953 r. orzeczono warunkowe przedterminowe zwolnienie z oznaczeniem okresu próby do 13 października 1955 r. Tego samego dnia wydano zarządzenie o jej zwolnieniu W dniu 16 lipca 1953 r. o godz. 16.00 Danuta Pilarska opuściła więzienie na Zamku w Lublinie.

W 1967 r. ukończyła korespondencyjnie Liceum Pedagogiczne w Lublinie i 27 lipca 1967 r. uzyskała świadectwo dojrzałości tego liceum. Pracowała jako nauczyciel języka polskiego i wychowawca w internacie w Siedliszczu a następnie była nauczycielką w Ropczycach, Katowicach oraz wychowawcą w domu dziecka w Sosnowcu.

Jej akta więzienne z Lublina zostały wybrakowane protokołem brakowania akt nr 1/78 z 11 IV 1978 r. Postanowieniem z dnia 20 sierpnia 1991 r. Sąd Wojewódzki w Lublinie sygn. IV Ko 200/91 stwierdził nieważność wyrok WSR w Lublinie o sygn. Sr 353/52. Sąd uznał, że Danuta Pilarska została skazana za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Była członkiem Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego. Została odznaczona Śląskim Krzyżem „Warszyca” (1 X 1995) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (29 V 1992 r.) oraz odznaką „Za zasługi dla województwa katowickiego”. Zmarła 9 stycznia 2014 r. w Bytomiu i tam została pochowana.

IPN Lu 30/246,

IPN Lu 206/48, k. 8, 52,

J. Kiełboń, Więźniarki polityczne Lubelszczyzny 1944-1956, Lublin 2018, s. 377,

A. Kruczek, W celi ze szczurami, „Nasz Dziennik”, Nr 46 (4585) z 23-24 II 2013 r.,

List Danuty Pilarskiej, Archiwum Andrzeja Rymuta,

Świadectwo dojrzałości Danuty Pilarskiej, 27 V 1949 r., Archiwum Andrzeja Rymuta,

Świadectwo dojrzałości Danuty Pilarskiej z Liceum Pedagogicznego, 27 VII 1967 r., Archiwum Andrzeja Rymuta,

Pismo KUL potwierdzające złożenie dokumentów na studia, 13 X 1949 r., Archiwum Andrzeja Rymuta,

Legitymacja nr 271a-92-2 Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski, Warszawa, 20 V 1992 r., Archiwum Andrzeja Rymuta,

Legitymacja nr 74/10/95 Śląskiego Krzyża „Warszyca”, Katowice, 1 X 1995 r., Archiwum Andrzeja Rymuta.

 

                                                                                                     Bartłomiej Szyprowski



[1] Wyrazy w nawiasach kwadratowych dodane przez B. Szyprowskiego za zgodą Andrzeja Rymuta 20 XII 2020 r.

[2] Wiersz zawarty w liście D. Pilarskiej, Archiwum A. Rymuta, kopia w zbiorach B. Szyprowskiego.

[3] Marian Pilarski „Grom”, „Jar”, „Bończa”, „Olgierd” był w okresie okupacji niemieckiej żołnierzem AK, a następnie po 1944 r. jednym z dowódców WiN oraz II Inspektoratu Zamojskiego AK. Wyrokiem WSR w Lublinie z 16 X 1952 r. został skazany na karę śmierci. Stracony 4 III 1952 r.

[4] Wyrokiem WSR w Lublinie z 27 I 1951 sygn. Sr 44/51 została skazana z art. z art. 18 § 1 dekretu z 13 VI 1946 r. w zw. z art. 86 § 2 KKWP. na 1 rok więzienia.

 [5] Według Janiny Kiełboń Danuta Pilarska w styczniu 1946 r. złożyła przysięgę w WiN na ręce Stanisława Biziora „Eama” i przyjęła pseudonim „Dana”. Miała pełnić funkcję łączniczki komendy obwodu WiN Zamość oraz II Inspektoratu Zamojskiego AK, J. Kiełboń, Więźniarki polityczne Lubelszczyzny 1944-1956, Lublin 2018, s. 377. Okoliczność ta jednak nie znalazła potwierdzenia w stawianych jej zarzutach karnych, ani przywołanej przez J. Kiełboń literaturze, zaś D. Pilarska wskazywała, że 15 VIII 1946 r., gdy uczestniczyła w uroczystości rodzinnej ojca poznała dopiero członków WiN, zaś wcześniej ich nie znała.  To zdaje się przeczyć jej przynależności do do Obwodu WiN Zamość.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz